Ποιοι ήταν οι Γασμούλοι;

Ως Γασμούλοι φέρονταν στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία οι γόνοι μικτών γάμων μεταξύ Ελλήνων και Φράγκων-Ενετών. Συνήθως οι πατέρες ήταν Φράγκοι και οι μητέρες Ελληνίδες, οι οποίες  αντιμετωπίζονταν υποτιμητικά τόσο από τους Λατίνους όσο και από τους ΄Ελληνες. Το φαινόμενο αυτό πρωτοεμφανίστηκε, ως ήταν φυσικό, κατά τη Φραγκοκρατία, οπότε οι φράγκοι κατακτητές ήταν ολιγάριθμοι και ως εκ τούτου χρειάζονταν τους ντόπιους για το στρατό τους. Ετυμολογικά η λέξη προέρχεται από τη γαλλική gars, αρχαιότερο τύπο του σημερινού garçon, και από τη λατινική mulus (garsmulus), δηλαδή άντρας νόθος, μούλος. Στη στρατιωτική ιστορία φέρονται να συγκροτούσαν ειδικό στρατιωτικό σώμα που λεγόταν Γασμουλικό ή Βασμουλικό. Ως τέτοιο το χρησιμοποίησε και ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος (1259-1282), ακόμα και στο βυζαντινό ναυτικό.  Λόγω του απείθαρχου χαρακτήρα τους, οι Γασμούλοι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στις διάφορες εμφύλιες διαμάχες.

Μετά την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οι Γασμούλοι μεταβλήθηκαν σε υπηρέτες, αγρότες και κάποιοι εξ αυτών σε πειρατές. Επί Ενετοκρατίας ανάλογη κατηγορία τέτοιων μιγάδων χρησιμοποιήθηκε και από το Δουκάτο της Νάξου ή άλλως του Αιγαίου ή του Αρχιπελάγους (1207-1579). Οι εν λόγω μιγάδες ονομάζονταν Βασμούλοι και αποτελούσαν ειδική τάξη μεταξύ ελευθέρων και δούλων, που τους χρησιμοποιούσαν σε διάφορες εργασίες-αγγαρείες τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα, τις καλούμενες «βασμουλίες». Αυτοί δεν είχαν το δικαίωμα απόκτησης περιουσίας όχι μόνο οι ίδιοι αλλά ούτε και οι απόγονοί τους.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος    piombinos.com