Φοίβος Πιομπίνος

Ποιος ήταν ο Παναγιώτης Ποταγός;

today25 Απριλίου, 2017

Background
share close

Ο Παναγιώτης Ποταγός γεννήθηκε το 1839 στη Βυτίνα της Αρκαδίας. Σε ηλικία έξι μόλις μηνών ορφάνεψε από πατέρα. Η μητέρα του ξαναπαντρεύτηκε σύντομα και η νέα οικογένεια  έζησε με τα οκτώ παιδιά της στη Στεμνίτσα. Ο Παναγιώτης φοίτησε στο φημισμένο σχολείο της Βυτίνας, όπου έλαβε πλατιά κι ευρύτατη μόρφωση. Στην πατρική βιβλιοθήκη ήρθε σε επαφή από πολύ μικρός με μια Μαθηματική Γεωγραφία και με πλήθος έργων αρχαίων φιλοσόφων και νεότερων συγγραφέων, τα οποία τού κέντρισαν την αγάπη για τις περιηγήσεις. Μετά τις γυμνασιακές του σπουδές, ήρθε στην Αθήνα όπου σπούδασε ιατρική και αναγορεύτηκε διδάκτορας ιατρικής.

Με υποτροφία από τον Μαυροκορδάτειο Διαγωνισμό πήγε στο Παρίσι για να εμβαθύνει τις επιστημονικές γνώσεις του. Κατά τη διάρκεια πανδημίας χολέρας που εκδηλώθηκε εκεί, ο νεαρός γιατρός διακρίθηκε για την αλτρουϊστική του δράση, αποσπώντας την εκτίμηση των γάλλων συναδέλφων του και τιμές της γαλλικής κυβέρνησης. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1866, άσκησε για ένα χρόνο το λειτούργημα του γιατρού στη Στεμνίτσα, αναμένοντας την ευκαιρία για να πραγματοποιήσει τα εξερευνητικά του ταξίδια. Το 1868 άρχισε τελικά τον κύκλο των περιηγήσεών του, περνώντας τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια σε μέρη άγνωστα. Κατά το διάστημα αυτό διέσχισε δύο φορές την ασιατική ήπειρο κι έφτασε σε άγνωστες περιοχές της  Αφρικής, πολύ πιο πέρα από τα μέρη, τα οποία είχαν εξερευνήσει ευρωπαίοι περιηγητές του 19ου αιώνα, όπως ο σπουδαίος γερμανός εξερευνητής Σβάινφουρτ.

Πιο συγκεκριμένα, κατά την πρώτη του περιήγηση, ο Παναγιώτης Ποταγός ξεκίνησε από τη Συρία και, αφού διήλθε από το Ιράκ, την Περσία και το Αφγανιστάν, διέσχισε τους ορεινούς όγκους του Ινδικού Καυκάσου και του Παμίρ και στη συνέχεια την έρημο Γκόμπι, συνέχισε στη Βόρεια Κίνα και στη Μογγολία για να καταλήξει στην Ανατολική Σιβηρία. ΄Υστερα πέρασε στην Πετρούπολη, από εκεί στην Οδησσό και κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη, έχοντας οργώσει τη βόρεια ασιατική ήπειρο. Στο δεύτερο ταξίδι του, ξεκίνησε από το Σουέζ και, αφού περιηγήθηκε στις βορειοδυτικές περιοχές των Ινδιών, τη νότια Περσία και το Αφγανιστάν, επέστρεψε στο Κάιρο για να επιδοθεί στην τρίτη  εξερευνητική του επιχείρηση. Από το Κάιρο κατευθύνθηκε στο Σουδάν από όπου πέρασε στην Κεντρική Αφρική και έφτασε μέχρι τις βόρειες περιοχές του Κονγκό.

Ο  Ποταγός ξεκίνησε τις περιηγήσεις του ακολουθώντας τα χνάρια του Μεγάλου Αλεξάνδρου στα βάθη της Ασίας και μην παραλείποντας να διορθώνει τις αναφορές των αρχαίων χρονογράφων που σχετίζονταν με την εκστρατεία του μακεδόνα στρατηλάτη. Παντού αναζήτησε τα ελληνικά δάνεια στη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα των ασιατικών πολιτισμών. Με έκπληξή του διαπίστωσε παντού χαραγμένα στην αραβόφωνη Ασία τα ίχνη του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Πρώτος αυτός επιβεβαίωσε την επιβίωση ελληνικών πολιτισμικών στοιχείων στις άγνωστες αυτές γωνιές της Ασίας. Στη Χεράτη του δυτικού Αφγανιστάν βρήκε να χρησιμοποιούνται πλήθος ελληνικών λέξεων  και το στάδιο ως μονάδα μέτρησης. Στην Καμπούλ και το Φεϊζαμπάτ οι εμίρηδες είχαν μεταφράσεις  των αρχαίων Ελλήνων και ακολουθούσαν το αστρονομικό σύστημα του Πτολεμαίου, τα Φυσικά του  Αριστοτέλη, την ιατρική του Ιπποκράτη και του Γαληνού, ενώ ο Πλάτωνας είχε σχεδόν αγιοποιηθεί. Η συμβολή του στη γεωγραφική γνώση της εποχής του, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την Κεντρική Ασία, κρίθηκε ιδιαιτέρως σημαντική, και μεγάλη ήταν η αξία της εθνολογικής-ανθρωπολογικής πλευράς του έργου του, το οποίο έγινε δεκτό με ενθουσιαμό στη Γαλλία και το οποίο αναγνώρισε πρώτη η Γεωγραφική Εταιρεία των Παρισίων.  Το έργο του εντούτοις θεωρήθηκε από πολλούς επιστήμονες ερασιτεχνικό, αφού δεν χρησιμοποιούσε τις καθιερωμένες γεωγραφικές μεθόδους της εποχής του, όπως τα αστρονομικά και βαρομετρικά όργανα μέτρησης και υπολογισμού. Επιπλέον κατακρίθηκε για την αντιαποικιοκρατική του ματιά κυρίως από τους Βρετανούς, οι οποίοι έκαναν το παν για να δυσκολέψουν το έργο του και να υπονομεύσουν την ακρίβεια των παρατηρήσεών του, καθώς πολλά ταξίδια του έγιναν σε περιοχές που ανήκαν στη Βρετανική Αυτοκρατορία ή στην ευρύτερη βρετανική σφαίρα επιρροής. Σημειωτέον ότι οι Βρετανοί έβαλαν ακόμα και τον αποικιοκρατικό Τύπο της Ινδίας να τον λοιδορήσει.

Η φήμη του εξαπλώθηκε στους γεωγραφικούς κύκλους κυρίως ύστερα από την πανδύσκολη διάβασή του από το Παμίρ, όχι μόνο λόγω των δυσχερέστατων φυσικών συνθηκών, αλλά και προ πάντων λόγω της εχθρότητας με την οποία αντιμετωπίζονταν οι δυτικές δυνάμεις και οι αποστολές τους. ‘Ομως η ελληνική υπηκοότητά του λειτουργούσε παντού ως διαβατήριο για τον Ποταγό, οποίος αξιοποίησε πλήρως το πλεονέκτημα αυτό, αφού πρίγκιπες και βασιλιάδες που συναντούσε είχαν γνώση περί της αρχαίας Ελλάδας και τον υποδέχονταν ως απόγονο των Αλεξανδρινών.  Φιλοξενήθηκε μάλιστα στις αυλές των εμίρηδων του Αφγανιστάν και παρείχε τις πρώτες ασφαλείς πληροφορίες  γι’ αυτήν τη χώρα. Εξάλλου επεχείρησε να συνδέσει τους ασιατικούς αυτούς τόπους και τους λαούς τους με τις αναφορές που περιέχονται στην αρχαία γραμματεία από τον Όμηρο και τον Ηρόδοτο μέχρι τον Φλάβιο Αρριανό , τον Πτολεμαίο και τον Στράβωνα. Τέλος απέρριψε πολλές ανυπόστατες πληροφορίες του Μάρκο Πόλο για τις περιοχές αυτές, που στην Ευρώπη θεωρούνταν αξιόπιστες. Κορυφαίο επίτευγμά του ήταν πάντως η ανακάλυψη του ποταμού Μπόμου της σημερινής Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, άγνωστου και μη καταγεγραμμένου μέχρι τότε.

Το ελληνικό κράτος ωστόσο αδιαφόρησε για το έργο του ή μάλλον δεν έδειξε ποτέ να συγκινείται από τους άθλους του. ΄Οταν επέστρεψε στην Αθήνα το 1883 έπειτα από δεκαπεντάχρονη απουσία, βρήκε όλες τις πόρτες κλειστές, και οι περιπέτειές του με τη γραφειοκρατία δεν είχαν τέλος. Πολλά από τα  χειρόγραφά του πετάχτηκαν από κρατικούς λειτουργούς στα σκουπίδια. Το αίτημά του προς τον πρωθυπουργό Τρικούπη και τον υπουργό Παιδείας Βουλπιώτη για να διοριστεί έφορος της Εθνικής βιβλιοθήκης, επειδή είχε περιέλθει σε δυσχερή οικονομική θέση, απορρίφθηκε. Από όλο το υλικό των εξερευνήσεών του  κατάφερε μόνο να τυπώσει ύστερα από μεγάλες περιπέτειες έναν πρώτο και μοναδικό τόμο 700 σελίδων των Περιηγήσεών του. Την έκδοση αυτή, η οποία  πραγματοποιήθηκε τελικά από  το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1883,  ακολούθησε δύο χρόνια αργότερα η γαλλική εκδοχή της στο Παρίσι.

Ο σπουδαίος έλληνας εξερευνητής Παναγιώτης Ποταγός πέθανε πικραμένος, απογοητευμένος και πάμπτωχος στο χωριό Νυμφές της Κέρκυρας το 1903. Από τότε το όνομά του ξεχάστηκε μολονότι θα μπορούσε κάλλιστα να αναφέρεται πλάι στα ονόματα των μεγάλων εξερευνητών όλων των εποχών.

 

Φοίβος Ι. Πιομπίνος    piombinos.com

Συντάκτης: New Generation Radio

Rate it

Σχολιάστε το άρθρο (0)

Αφήστε το σχόλιό σας

Το email σας δεν θα δημοσιευθεί. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *


[wpens_easy_newsletter firstname="no" lastname="no" button_text="Εγγραφή"]

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

0%