Ο ολέθριος ρόλος της Αγγλίας στην Κρήτη του 19ου αιώνα (Α’)

      Πρόσφατα διάβασα το ενδιαφέρον βιβλίο του Γιάννη Δημ. Τσίβη, Χανιά 1252-1940, εκδ. ΄Ερεισμα, Χανιά 2014, σελ. 316, και για άλλη μία φορά διαπίστωσα τον ολέθριο ρόλο που διαδραμάτισε, μεταξύ άλλων ξένων δυνάμεων, η Αγγλία στα ελληνικά ζητήματα. Αυτή τη φορά θα επικεντρωθώ στην Επανάσταση του Εικοσιένα στην Κρήτη, η οποία άρχισε στα τέλη Μαϊου 1821 κι έληξε τυπικά και ουσιαστικά με τη Διακήρυξη του Κρητικού Συμβουλίου της 25^ης Νοεμβρίου 1830, που συντάχθηκε και υπογράφτηκε στο χωριό Μαργαρίτες Μυλοποτάμου του νομού Ρεθύμνου. Το 1830 οι Τούρκοι ήταν κάτοχοι μόνο των μεγάλων και απόρθητων κάστρων της Κρήτης, ενώ ολόκληρη η ύπαιθρος ήταν πλέον ελεύθερη, διοικούμενη από το Κρητικό Συμβούλιο με επικεφαλής τον ΄Υπατο Αρμοστή του νησιού, διορισμένο από την ελληνική κυβέρνηση του Ναυπλίου, τον χανιώτη αγωνιστή Νικόλαο Ρενιέρη.  Κι  όμως η επανάσταση αυτή έληξε άδοξα για την Κρήτη. Η αιτία που η Κρήτη παρέμεινε υπό τουρκική κυριαρχία, έξω από τα σύνορα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, οφείλεται αποκλειστικά στη δολερή αγγλική πολιτική, η οποία εννοούσε να διαχωρίζει πάντοτε την Κρήτη από τις άλλες κατακτημένες από τους ΄Ελληνες νήσους και θεωρούσε την απελευθέρωση της  κρητικής Μεγαλονήσου αντικείμενη στα συμφέροντα της αγγλικής εμπορίας και ναυτιλίας στη Μεσόγειο.

Η ανεξαρτησία της Ελλάδας αναγνωρίστηκε με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου (6 Ιουλίου 1827) από τις τρεις Προστάτιδες (!) Δυνάμεις, ήτοι την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία. Με το ίδιο Πρωτόκολλο κρίθηκε και η τύχη της πολύπαθης Κρήτης, η οποία παρέμεινε έξω από τα όρια της νεοσύστατης  ελληνικής κρατικής οντότητας, αφού η αγγλική διπλωματία έπεισε πονηρά τις άλλες δύο δυνάμεις  πως η Κρήτη έπρεπε μεν να αποσπασθεί από την οθωμανική κυριαρχία, αλλά να παραδοθεί σε «Τρίτη Δύναμη». Η δικαιολογία του συλλογισμού αυτού ήταν το υποκριτικό και παραπλανητικό πρόσχημα πως τάχα ο «Τρίτος» θα παρέβαινε δραστικότερα μεταξύ των ελλήνων και τούρκων κατοίκων του νησιού προς  αποτροπήν της αλληλοεξόντωσής τους.  Ως δήθεν «Τρίτον» η Αγγλία πρότεινε τον υποτελή στον σουλτάνο της Τουρκίας και αντιβασιλέα της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή, ο οποίος θα αποζημιωνόταν έτσι για τα τεράστια έξοδα της εκστρατείας του γιού του Ιμπραήμ στην Πελοπόννηση.  Απώτερος σκοπός της Αγγλίας ήταν σε κατάλληλο χρόνο να αρπάξει από τον «Τρίτον» την Κρήτη, δίχως τάχα να θίξει την ακεραιότητα της Τουρκίας, την οποία υποστήριζε με πάθος. Και τούτο επειδή χρειαζόταν τη Μεγαλόνησο για να εδραιώσει την κυριαρχία της σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Η Αγγλία δεν αρκέστηκε στην πρότασή της για τον Μεχμέτ Αλή. Με πρωτοφανή αυστηρότητα σύστησε στην κυβέρνηση του Ναυπλίου να παύσει να εφοδιάζει τους επαναστάτες της Κρήτης με πολεμοφόδια. Εξάλλου, με τη δύναμη του κραταιού στόλου της εκτόπισε τους επαναστάτες από τη Γραμβούσα κι απέκλεισε την Κρήτη ασφυκτικά.

΄Υστερα από όλα αυτά και χάρη στην επιμονή της Αγγλίας, έπαψε ο ανεφοδιασμός των Κρητικών σε τρόφιμα και πολεμοφόδια, και σιγά-σιγά έσβησε η επανάσταση του κρητικού λαού. ‘Ετσι άρχισε η περίοδος της αιγυπτιακής κυριαρχίας στην Κρήτη που διήρκεσε από το φθινόπωρο του  1830 ώς τις 27 Νοεμβρίου 1841, οπότε ο Μεχμέτ Αλή παραιτήθηκε επίσημα από την κυριαρχία και τη διοίκηση της Μεγαλονήσου, που περιήλθε για δεύτερη φορά στην κυριαρχία της Τουρκίας. Εξαιτίας της αισχρής αγγλικής εξωτερικής πολιτικής καθυστέρησε η πολυπόθητη και δίκαιη ένωση της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα, η οποία πραγματοποιήθηκε τελικά την 1^η Δεκεμβρίου 1913. Μήπως όλο αυτό σάς θυμίζει την περίπτωση της Κύπρου;

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.com