Περί της επιστροφής κλαπέντων ελληνικών κειμηλίων

Επανέρχομαι στο χρονίζον άλυτο ζήτημα της κλοπής ελληνικών κειμηλίων από τους διάφορους κατακτητές της χώρας μας. Εκτός από τις πασίγνωστες κλοπές που πραγματοποιήθηκαν κατά καιρούς από τις Μεγάλες Προστάτιδες (!) Δυνάμεις (όπως λ.χ. τα γλυπτά του Παρθενώνα στο λονδρέζικο Βρετανικό Μουσείο, τα γλυπτά της Αφαίας στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου, η Αφροδίτη της Μήλου στο παρισινό Λούβρο κ.ά.), έχουν συμβεί και άλλες που τις αγνοεί ο περισσότερος κόσμος, γιατί έγιναν από μικρότερες χώρες και δεν αφορούν εμβληματικά κειμήλια. Εννοώ αυτή τη φορά κειμήλια,  στα οποία έχω και παλαιότερα αναφερθεί, που κλάπηκαν από τους Βουλγάρους κατά τον Πρώτο όσο και τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο και δεν μας επεστράφησαν ποτέ, μολονότι η Βουλγαρία αποτελεί πια μέλος της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης. Πρόκειται για κώδικες και χειρόγραφα  καταγεγραμμένα και δημοσιευμένα, που τα κατακρατεί θρασύτατα η Βουλγαρία και δεν εννοεί να μάς τα επιστρέψει, ενώ εμείς δεν τα απαιτούμε δυναμικότατα παρά κρατάμε απαράδεκτα χλιαρή στάση ως προς το ζήτημα ετούτο.

Συγκεκριμένα, κατά την πρώτη βουλγαρική κατοχή του 1912-1919, εκτός από τις γνωστότερες μονές του Τιμίου Προδρόμου Σερρών και της Παναγίας της Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου, λεηλατήθηκαν επίσης οι Μονές της Παναγίας Καλαμούς και της Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας, που βρίσκονται στο νομό Ξάνθης.  Κατά τη δεύτερη βουλγαρική κατοχή στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο συνεχίστηκε η καταστροφή των παραπάνω Μονών. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι από τη Μονή Εικοσιφοινίσσης οι Βούλγαροι έφυγαν το 1917 με 18 ημίονους φορτωμένους με  430 χειρόγραφους κώδικες, 467 αρχέτυπα, 907 ιερά λατρευτικά αντικείμενα, άμφια και λοιπά κειμήλια ανυπολόγιστης αξίας, μεταξύ των οποίων και το χρυσό κάλυμμα της αχειροποίητης εικόνας. Από όλα τα  παραπάνω χειρόγραφα, μόλις 7 (επτά!) επεστράφησαν στον καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Διευθυντή του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών Γεώργιο Σωτηρίου, όταν το 1923, μετά την υπογραφή μεταξύ της Ελλάδος και της Βουλγαρίας της συνθήκης του Νεϊγύ (27 Νοεμβρίου 1919),   μετέβη στην Σοφία για τον επαναπατρισμό των κλαπέντων κειμηλίων. Τα υπόλοιπα υποτίθεται ότι είχαν ήδη πουληθεί  στην Ευρώπη. Εξάλλου από τη Μονή του Τιμίου Προδρόμου οι Βούλγαροι έκλεψαν το 1917 εκατό τόμους χειρογράφων επί μεμβράνης, διακόσιους τόμους χειρογράφων επί παλαιού χάρτου, 1.500 άλλους τόμους και διάφορα βιβλία,  σιγίλλια, χρυσόβουλλα, οθωμανικά φιρμάνια, όλα τα ιερά σκεύη του καθολικού, τις  ασημένιες   επενδύσεις των εικόνων και των ευαγγελίων, σμαλτωμένα εξαπτέρυγα, πολυελαίους, ακόμα και τον ξυλόγλυπτο αρχιερατικό θρόνο.  Σημειωτέον ότι πολλά χειρόγραφα που είναι γραμμένα στην Ελληνική, εκτίθενται ως βουλγαρικά σε μουσεία της Βουλγαρίας (π.χ. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Σόφιας, Εκκλησιαστικό Μουσείο της Σόφιας κ.λπ.), ακόμα και στην Ακαδημία της Σόφιας, με τη δήλωση πως αποτελούν μαρτυρίες της παρουσίας των Βουλγάρων έξω από τα σημερινά σύνορα της χώρας τους. Ακόμα ωστόσο κι αν ίσχυε αυτή η επιχειρηματολογία και  τα χειρόγραφα τύχαινε να είναι γραμμένα στη Βουλγαρική -που δεν είναι-, τότε θα έπρεπε και η Ελλάδα να διεκδικήσει όποιες ελληνικές αρχαιότητες ανακαλύπτονται σε ανασκαφές στη Μικρά Ασία, στην Ιταλία ή όπου αλλού στην Ευρώπη, στην Εγγύς και Μέση Ανατολή, καθώς  και στη Βόρεια Αφρική, αφού αυτές μαρτυρούν  αναντίρρητα την παρουσία των Ελλήνων και του ύψιστου πολιτισμού τους στις εν λόγω χώρες.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος    piombinos.com