Περί της νοημοσύνης των ζώων

Η εκπληκτική πρόοδος που σημειώνεται στον τομέα της νανοτεχνολογίας, της βιοτεχνολογίας και της πληροφορικής θέτουν προβλήματα, τα οποία θεωρούσαμε μόλις προ ολίγου ότι ανήκαν στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας. Η διεξαγωγή ωστόσο πρόσφατων επιστημονικών  ερευνών ανακαλούν στη  μνήμη μας  το βιβλίο του Πιερ Μπουλ (Pierre Boulle) «Ο πλανήτης των πιθήκων» (1963). Αντιγράφω από το άρθρο του Laurent Alexandre (L.alexandre@dnavision. be) στη γαλλική εφημερίδα Le Monde της 25ης Φεβρουαρίου 2015 την πληροφορία ότι τρία πειράματα που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα, εκ των οποίων το τελευταίο δημοσιεύτηκε στο Current Biology της 19ης Φεβρουαρίου, κατάφεραν να αυξήσουν τις εγκεφαλικές δυνατότητες των ποντικών, μεταβάλλοντας το DNA τους με  τμήματα ανθρώπινων χρωμοσωμάτων ή εγχέοντάς τους ανθρώπινα εγκεφαλικά κύτταρα.
Τα εν λόγω μεταλλαγμένα ζώα έχουν πλέον ογκωδέστερο εγκέφαλο και πραγματοποιούν γρηγορότερα πολυπλοκότερες πράξεις. Παράλληλα πραγματοποιήθηκαν επιτυχώς γενετικές μεταλλάξεις σε δύο μικρούς πιθήκους, οι οποίοι εμφανίστηκαν μάλιστα στο εξώφυλλο του περιοδικού Nature της 6ης Μαρτίου 2014.  Αυτές οι  γενετικές παρεμβάσεις πραγματοποιήθηκαν με μεταλλακτικά του DNA ενζυμα, των οποίων η παραγωγή  είναι προσβάσιμη σε οποιονδήποτε φοιτητή της Βιολογίας και κοστίζει γύρω στα 12 δολάρια (10,5 ευρώ), γεγονός που επιτρέπει να δημιουργούνται τραγελαφικά όντα ζώωνᾱνθρώπων με χαμηλό κόστος.

Όπως είναι ευνόητο, οι συνέπειες θα είναι καταιγιστικές. Πώς θα εμποδιστεί κάποιος φανατικός φιλόζωος να παραγγείλει έναν σκύλο πιο έξυπνο, πιο “ανθρώπινο”; Η κοινωνία θα βρεθεί σύντομα μπρος σ’ένα τετελεσμένο γεγονός, όπως π.χ. εκείνο των παιδιών που γεννιούνται από ομοφυλόφιλα ζευγάρια με τη συνδρομή παρένθετων μητερών. Στο όνομα ποιας ηθικής θα απαγορευτεί οι χιμπαζήδες να καταστουν  στο κοντινό μέλλον εξυπνότεροι; Και πώς θα αντιμετωπίζονται τα ζώα όταν θα έχουν δείκτη νοημοσύνης (IQ) πλησιέστερο προς τον σημερινό ανθρώπινο; Μπορεί το ανθρώπινο είδος να μονοπωλεί την αντιληπτική νοημοσύνη, όπως άλλωστε οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μονοπωλούν την τεχνητή νοημοσύνη στις μέρες μας; Η επανάσταση στη νανοτεχνολογία και τη βιοτεχνολογία άρχισε ήδη “ανεπαισθήτως”,μ όπως θα έλεγε και ο μέγας αλεξανδρινός ποιητής, να θέτει το φιλοσοφικό ερώτημα της ιδιαιτερότητας της ανθρώπινης νοημοσύνης, καταλύοντας τα μέχρι σήμερα θεωρούμενα απροσπέλαστα σύνορα: αυτά που μάς διακρίνουν από  τα υπόλοιπα έμβια όντα και μάς ξεχωρίζουν από τις “έξυπνες”μηχανές. Εν τοιαύτη περιπτώσει, ποια νέα θέση εντός των θεσμών μας θα πρέπει να αναγνωρίσουμε στα μεταλλαγμένα ζώα και στα ρομπότ;

Η εμφάνιση καινούργιων βιολογικών ή ηλεκτρονικών πλασμάτων με υψηλή νοημοσύνη έχει ήδη και θρησκευτικές συνέπειες: κάποιοι προτεστάντες θεολόγοι, όπως π.χ. ο πάστορας Κρίστοφερ Μπένεκ, διατείνονται πως θα πρέπει και οι “έξυπνες” μηχανές να επωφελούνται του βαπτίσματος, εφόσον βέβαια το ζητήσουν (!). Όλ’ αυτά θέτουν πλέον κάποια αδιανόητα μέχρι σήμερα ερωτήματα, που αφορούν στο μέλλον της ανθρωπότητας και που θα κληθεί συντομότατα η κοινωνία να τα απαντήσει, χωρίς να είναι ακόμη προετοιμασμένη γι’ αυτό.