Περί του φετινού Βραβείου Νομπέλ Λογοτεχνίας

Αρκούντως ανατρεπτική υπήρξε ομολογουμένως η εφετινή απονομή του Βραβείου Νομπέλ Λογοτεχνίας σ’  έναν μη λογοτέχνη. Για να προλάβω τις όποιες αντιρρήσεις θα εγερθούν από τις θέσεις μου, δηλώνω εξαρχής ότι οι κρίσεις μου δεν θα αφορούν την ποιοτική αξία των καλλιτεχνών οι οποίοι θα αναφερθούν στο παρόν σημείωμα. Δηλώνω επίσης πως δεν υποτιμώ κανένα είδος τέχνης, αλλά και δεν συγχέω τα είδη μεταξύ τους. Εξάλλου το σκέφτηκα πολύ και δίστασα να γράψω   κι   εγώ κάτι για ένα   γεγονός που ήδη  σχολιάστηκε κατά κόρον παγκοσμίως. Τι να προσθέσει σε όλα αυτά το δικό μου σημείωμα; Δεν άντεξα ωστόσο ούτε εγώ να μην προσθέσω την άποψή μου ως προς το εν λόγω ζήτημα. Το έναυσμα μού το έδωσε άλλωστε νεαρή φίλη μου, η οποία, στην αντίρρησή μου ότι το έργο του Μπομπ Ντύλαν (Βοb Dylan, 1941) δεν απλώνεται στο χώρο της καθαρής λογοτεχνίας  και στη συγκεκριμένη περίπτωση της ποίησης, με έβαλε στη σκέψη του πώς να τής εξηγήσω τη διαφορά μεταξύ ενός ποιητή και ενός στιχοπλόκου. Το απλούστερο είναι κατά τη γνώμη μου να συγκρίνει το έργο του Μπομπ Ντύλαν με το έργο του Ντύλαν Τόμας (Dylan Thomas, 1914-1953), από θαυμασμό του οποίου  δανείστηκε ο βραβευθείς τραγουδοποιός το ψευδώνυμό του, ή με την ποίηση του Χένρι Ντέιβιντ Θόρω (Henry David Thoreau, 1817-1862), του Ουώλτ Ουίτμαν (Walt Whitman, 1819-1892), του Ρόμπερτ Φροστ  (Robert Frost, 1874-1963)  και του Τόμας Στερνς Έλιοτ (T. S. Eliot, 1888-1965), για να παραμείνουμε στην αγγλόφωνη ποίηση. Στα καθ’ ημάς αρκεί να συγκρίνει κανείς τον Διονύσιο Σολωμό (1798-1857) με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο (1935), τον Κ. Π. Καβάφη (1863-1933) με τον Μάνο Ελευθερίου (1938), τον Γιώργο Σεφέρη (1900-1971) με τον Κώστα Βίρβο (1926-2015),  τον Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996) με τον Πυθαγόρα (Παπασταματίου, 1930-1979), τη Μελισσάνθη (1907-1990) με την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου (1893-1972) και την Κική Δημουλά (1931) με  τη Λίνα Νικολακοπούλου (1958), ανεξαρτήτως, επαναλαμβάνω, της αξίας που έχουν οι προαναφερθέντες στιχουργοί, για να καταλάβει τη μεγάλη διαφορά. Η ποίηση είναι εντελώς αυθύπαρκτη, ασχέτως αν τυχαίνει να εμπνέονται κατά καιρούς πολλοί συνθέτες και να μελοποιούν διάφορα ποιήματα που τούς συγκινούν. Η στιχουργική είναι μεν πολύ κοντά στην ποίηση, όμως δεν μπορεί να σταθεί αυθύπαρκτα. Το στιχούργημα ενός τραγουδοποιού δεν διαβάζεται ούτε απαγγέλεται όπως ένα ποίημα, και  πρέπει απαραιτήτως να επενδυθεί μουσικά και να τραγουδηθεί για να έχει λόγο ύπαρξης. Και μη μού πείτε ότι και τα ομηρικά έπη ήταν αρχικά προφορική ποίηση και τα τραγουδούσαν οι αοιδοί, εκτός κι αν  θεωρείτε πως αντέχει η «ποίηση» του Ντύλαν τη σύγκριση με το ποιητικό  μέγεθος του Ομήρου!

Εξάλλου στο χώρο της λογοτεχνίας δεν εμπίπτει ούτε το δημοσιογραφικό έργο της περσινής βραβευμένης με το Νομπέλ Λογοτεχνίας  Λευκορωσίδας Σβετλάνας Αλεξίεβιτς (1948) όσο «λογοτεχνικά»  διατυπωμένο και να είναι αυτό, αλλ’ ούτε βέβαια το έργο του Ιταλού Ντάριο Φο (Dario Fo, 1926-2016), ο οποίος υπήρξε αναμφισβήτητα ένας πολύ μεγάλος θεατρίνος.  Κλείνοντας θεωρώ καθήκον μου να αναφέρω και κάποιους άλλους μέγιστους τραγουδοποιούς, οι οποίοι ποτέ δεν διανοήθηκαν πως έγραφαν ποίηση, ούτε τιμήθηκαν με κανένα λογοτεχνικό βραβείο, όπως π.χ. στη Γαλλία ο Λεό Φερέ (Léo Ferré, 1916-1993),  ο Ζώρζ Μπρασάνς (Georges Brassens, 1921-1981), ο Ζακ Μπρελ (Jacques Brel, 1929-1978), η Μπαρμπαρά (Barbara, 1930-1997), κι από τους ζώντες ο αγγλόφωνος Καναδός Λέοναρντ Κοέν (Leonard Kohen, 1934)· και να μην ξεχνάμε και τον ημέτερο θαυμάσιο τραγουδοποιό Διονύση Σαββὀπουλο (1944).

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.com