Περί του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου

Στη Νέα Υόρκη παρουσιάστηκε, προ καιρού, από το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο, μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση υπό τον τίτλο: «Οι καταβολές του Εl Greco: η ζωγραφική εικόνων στη Βενετοκρατούμενη Κρήτη». Με την έκθεση αυτή, εμείς οι Έλληνες αναπαράγουμε στερεότυπα το κακόγουστο ή κακέντρεχο παρατσούκλι που δόθηκε από τη Δύση στον μέγιστο ζωγράφο του 16ου αιώνα Δομήνικο Θεοτοκόπουλο. Είναι το ίδιο σαν να αποκαλούμε σήμερα κάποιον καλλιτέχνη που παρεπιδημεί και δημιουργεί στη χώρα μας ως Αλβανό ή Πολωνό ή Πακιστανό, αντί να αναφερόμαστε σε αυτόν με το επίσημο όνομά του. Και οι μεν ξένοι ας τον ονομάζουν όπως θέλουν ή έστω όπως έχουν μάθει να τον ονομάζουν εδώ και πάνω από τέσσερις αιώνες, αφού το χούι δύσκολα αποβάλλεται. Δεν καταλαβαίνω όμως γιατί θα πρέπει κι εμείς να τον προβάλλουμε με αυτό αποκλειστικά το παρεπώνυμο και όχι επιτέλους με το κανονικό όνομα, το οποίο δεν έπαψε άλλωστε ποτέ και ο ίδιος να δηλώνει: Δομήνικος Θεοτοκόπουλος.
Κι ενώ διάφοροι νεοέλληνες καλλιτέχνες, αφού παρεπιδημήσουν δύο-τρία χρόνια στην Εσπερία κι ύστερα επανακάμψουν στην Ελλάδα, υπογράφουν τα έργα τους με λατινικούς  χαρακτήρες, ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, αν και ζώντας το μεγαλύτερο μέρος του βίου του στη Δύση, με καθολικού θρησκεύματος πελατεία, αν μέσω του τρόμου που καλλιεργούσε η ανελέητη Ιερά Εξέταση, επέμενε να υπογράφει τους πίνακές του με το πλήρες όνομά του στα ελληνικά, μνημονεύοντας μάλιστα και τον τόπο καταγωγής του: «Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Κρής εποίει». Πιστεύω, λοιπόν, πως αποτελεί μέγιστη ασέβεια προς την καλλιτεχνική μεγαλοφυία του να εξακολουθούμε κι εμείς, οι συμπατριώτες του, να τον αποκαλούμε Ελ Γκρέκο, πού σημαίνει ο Ρωμιός στη βενετσιάνικη διάλεκτο.
Το παρεπώνυμο ετούτο του διάσημου συμπατριώτη μας αποδεικνύει ωστόσο πως, όταν ο Θεοτοκόπουλος μετοίκησε στην Ισπανία, ήταν ήδη ένας φτασμένος ζωγράφος στην Ιταλία και τόσο καθιερωμένος ως «ο Ρωμιός», ώστε οι Ισπανοί εξακολούθησαν να τον αποκαλούν ακριβώς το ίδιο και στη γλώσσα τους.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.blogspot.com