Γλωσσικά τινα (ΤΚΣΤ΄): επιρρήματα με διπλή κατάληξη σε -ως / -α

Πολλά επιρρήματα έχουν διαφορετική σημασία όταν λήγουν σε -ως ή σε -α, ασχέτως αν στην καθομιλουμένη, ισοπεδωτική δημοτική, εκφέρονται πλέον μόνο σε -α, ωσάν να πρόκειται για επίθετα ουδέτερου  γένους σε πληθυντικό αριθμό. Τούτο οφείλεται στην εσφαλμένη αντίληψη της έννοιας της δημοτικής, καθώς και στην τάση να υπαχθούν τα πάντα σε ανεξαίρετους κανόνες.

        Το επίρρημα άγρια χρησιμοποιείται κυριολεκτικά και σημαίνει «με αγριότητα, με επιθετικότητα» (π.χ. μάς κοίταξε πολύ άγρια), ενώ το επίρρημα αγρίως χρησιμοποιείται μεταφορικά  και σημαίνει «συστηματικά, ασύστολα, προκλητικά» (π.χ. κατάλαβα πως μάς εμπαίζει αγρίως).

        Οι δύο τύποι του επιρρήματος αδιακρίτως έχουν μεταξύ τους σημασιολογική διαφορά: αδιακρίτως (+γεν.) σημαίνει «ανεξαρτήτως, χωρίς να γίνεται διάκριση» (π.χ. στην Εταιρεία Λογοτεχνών εγγράφονται μέλη λογοτέχνες αδιακρίτως φύλου και ηλικίας), ενώ αδιάκριτα σημαίνει «χωρίς διακριτικότητα, χωρίς λεπτότητα» (π.χ. δεν έπαψε ούτε λεπτό να την κοιτάζει αδιάκριτα).

       Το επίρρημα αδιαφόρως σημαίνει (+γεν.) σημαίνει «ασχέτως, αδιακρίτως, χωρίς διαφοροποίηση» (π.χ. φέρθηκε σε όλους άψογα, αδιαφόρως καταγωγής) , ενώ αδιάφορα σημαίνει «με αδιαφορία» (π.χ. τελευταία αντιμετώπιζε τη γυναίκα του αδιάφορα).

      Η χρήση του άμεσα σε όλες τις περιπτώσεις, με την αντίληψη πως είναι τύπος της δημοτικής αντί του αμέσως, είναι εσφαλμένη. Το άμεσα είναι το αντίθετο του έμμεσα και σημαίνει «απευθείας, χωρίς τη μεσολάβηση κανενός» (π.χ. οφείλεις να επιληφθείς άμεσα της υποθέσεως). Το αμέσως σημαίνει «δίχως καθυστέρηση, τώρα (π.χ. πρέπει να του μιλήσω αμέσως και άμεσα / όταν σε φωνάζω, οφείλεις να έρχεσαι αμέσως ).

       Το επίρρημα απλά σημαίνει «με απλό τρόπο, με απλότητα» (π.χ. μίλα απλά, να σε καταλαβαίνουν οι πάντες) , ενώ το απλώς σημαίνει «μόνο» (π.χ. χρειάζεται απλώς να αγοράσεις μια αντιηλιακή κρέμα / απλώς φρόντισε  να διατυπώσεις απλά τις απόψεις σου, ώστε να γίνεις κατανοητός από όλους).

       Το έκτακτα σημαίνει «έξοχα, υπέροχα» (π.χ. περάσαμε έκτακτα στην εκδρομή μας στο Πήλιο), ενώ το εκτάκτως σημαίνει «ξαφνικά, απροσδόκητα» (π.χ. συγκλήθηκε εκτάκτως η κοινοβουλευτική ομάδα της Νέας Δημοκρατίας).

       Φοίβος Ι. Πιομπίνος    piombinos.com