Γλωσσικά τινα (ΡΛΓ’): τα ουσιαστικά «λεξικό», «λεξιλόγιο» και «γλωσσάριο»

Η λέξη λεξικό δηλώνει το συστηματικό έργο που συγκεντρώνει, κατ’ αλφαβητική σειρά, μεγαλύτερα ή μικρότερα σύνολα λέξεων μιας γλώσσας, παρέχοντας ποικίλες πληροφορίες (ερμηνευτικές, ετυμολογικές, ορθογραφικές, γραμματικές, συντακτικές). Ανάλογα με τι είδος των λημμάτων που περιέχει και τις ανάγκες που εξυπηρετεί χαρακτηρίζεται ως: ετυμολογικό / ερμηνευτικό / ορθογραφικό / αντίστροφο / εγκυκλοπαιδικό / μονόγλωσσο / δίγλωσσο / βιογραφικό / εικονόγραπτο κ.ά. Η λέξη λεξικό σχηματίστηκε από το επίθετο λεξικός.

Το γλωσσάριο σήμαινε αρχικά «λεξιλόγιο διαλεκτικών λέξεων», ενώ σήμερα χρησιμοποιείται για κάθε ειδικό «κατάλογο όρων», που περιέχει ερμηνεύματα, επεξηγήσεις, σχόλια (π.χ. δωδεκαννησιακό γλωσσάριο, γλωσσάριο ιατρικών όρων κ.λπ.).  Το γλωσσάριο, μολονότι προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη γλώσσα, ανάγεται στο λατινικό glossarium.  Κανονικά ωστόσο σημαίνει το υποκοριστικό της λέξης γλώσσα, δηλαδή τη μικρή γλώσσα, το γλωσσίδι. Αντίθετα προς το γλωσσάριο, που αναφέρεται σε ειδικό (διαλεκτικό ή σπάνιο) λεξιλόγιο, το λεξικό αναφέρεται σε ολόκληρο το λεξιλόγιο μιας γλώσσας. Σημειωτέον πως ό,τι ονομάζεται σήμερα γλωσσάριο, οι αρχαίοι ΄Ελληνες το αποκαλούσαν λέξεις (σε πληθυντικό αριθμό) π.χ. ροδιακαί λέξεις γι΄αυτό που σήμερα θα το αποκαλούσαμε ροδιακό γλωσσάριο.

Το λεξιλόγιο δηλώνει το σύνολο των λέξεων που διαθέτει μια γλώσσα ή που χρησιμοποιεί κανείς (π.χ. πλούσιο / φτωχό λεξιλόγιο, άγνωστο λεξιλόγιο, εμπλουτισμός του λεξιλογίου), ενώ το λεξικό δηλώνει το συστηματικό έργο που δίνει πληροφορίες για το λεξιλόγιο μιας γλώσσας. Το λεξιλόγιο πρωτοαπαντά στον Κάρολο Φαβρίκιο το 1853 και αποδίδει την ξένη λέξη vocabularium.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos blogspot.com