Γλωσσικά τινα (ΡΛΖ’): οι προθέσεις «χάρις/χάρη σε» και «εξαιτίας»

Συχνότατα το χάρις/χάρη σε συγχέεται με το εξαιτίας στον προφορικό κυρίως λόγο. Συγκεκριμένα, το χάρις/χάρη σε χρησιμοποιείται κακώς σε περιπτώσεις,όπως λ.χ. «ο Κώστας διέκοψε τις σπουδές του χάρις/χάρη στη χρεοκοπία της πατρικής επιχείρησης», ενώ το ορθό είναι ότι «διέκοψε τις σπουδές του εξαιτίας της χρεοκοπίας της πατρικής επιχείρησης». Στο παραπάνω παράδειγμα είναι προφανέστατο ότι η χρεοκοπία της πατρικής επιχείρησης δεν λειτούργησε θετικά, δεν επέδρασε ευνοϊκά, δηλαδή προς χάριν του Κώστα, αλλ’ απεναντίας τού προξένησε ζημία.

Το χάρις/χάρη σε χρησιμοποιείται κανονικά σε εύσημες, δηλαδή με καλή σημασία, χρήσεις, όπως: Η εφεύρεση του τάδε φαρμάκου πραγματοποιήθηκε χάρις/χάρη  στη συνεργασία (όχι εξαιτίας της συνεργασίας) πολλών ερευνητών – Σώθηκε από βέβαιο πνιγμό χάρις/χάρη  στην ετοιμότητα (όχι εξαιτίας της ετοιμότητας) ενός ναυαγοσώστη. Η ίδια ακριβώς διάκριση παρατηρείται και στις γαλλικές φράσεις grace a (χάρις σε...)  και  a cause de (εξαιτίας του/της...).

Η φράση χάρις σε είναι ελλειπτική και προέρχεται από την πληρέστερη φράση: χάρις οφείλεται σε (κάποιον/κάποια/κάποιο για κάτι που προσέφερε).

Η αιτιατική χάριν του ουσιαστικού χάρις, όταν  χρησιμοποιείται ως καταχρηστική πρόθεση, συντάσσεται με γενική και σημαίνει ό,τι και οι προθέσεις για, υπέρ κ.λπ. (π.χ. εξεγέρθηκαν χάριν της απελευθέρωσής τους). Επίσης εμφανίζεται σε παγιωμένες φράσεις, όπως: παραδείγματος χάριν, λόγου χάριν, χάριν συντομίας (για συντομία), χάριν αστεϊσμού (για αστείο),  χάριν παιδιάς, χάριν ευκολίας(για ευκολία), χάριν ποικιλίας, χάριν γούστου κ.λπ.

        Φοίβος Ι. Πιομπίνος     piombinos blogspot.com