Γλωσσικά τινα (ΡΟΑ’): η αντικατάσταση κάποιων αρχαίων λέξεων από άλλες στη Νεοελληνική

Πώς το ύδωρ έγινε νερό; Η μεσαιωνική λέξη νερόν προέρχεται από το νηρόν, ουδέτερο του μεταγενέστερου επιθέτου νηρός που έχει την έννοια του «πρόσφατου, του φρέσκου» (κυρίως για ψάρια). Επειδή κατά τους βυζαντινούς χρόνους συνηθιζόταν να ζητούν ύδωρ νερόν, δηλαδή ύδωρ φρέσκο, επικράτησε με τα χρόνια, χάριν συντομίας, να χρησιμοποιείται στην καθημερινή ομιλία μόνο το επίθετο, το οποίο υπερίσχυσε του ουσιαστικού και το αντικατέστησε.
Πώς ο ιχθύς έγινε ψάρι; Η λέξη ψάρι προέρχεται από τη μεσαιωνική οψάριον, υποκοριστικό του όψον, που σημαίνει «το μαγειρεμένο φαγητό, ό,τι τρώγεται μαζί με το ψωμί, το προσφάγι. Στη μεταγενέστερη αττική διάλεκτο η λέξη είχε ήδη τη σημασία ψάρι, που όμως αρχικά αναφερόταν μόνο στο μαγειρεμένο ψάρι.
Πώς ο άρτος έγινε ψωμί; Η λέξη προέρχεται από το μεταγενέστερο ψωμίον, υποκοριστικό του αρχαίου ψωμός, που σημαίνει «κομμάτι, μπουκιά ψωμιού (ή τροφής)».
Πώς το ήπαρ έγινε συκώτι; Η λέξη συκώτι προέρχεται από τη μεσαιωνική συκώτιον, υποκοριστικό του μεταγενέστερου επιθέτου συκωτός (< αρχ. σύκον), το οποίο αποσπάστηκε από τη συνεκφορά «ήπαρ συκωτόν», δηλαδή ήπαρ ζώου θρεμμένου με σύκα και επομένως γλυκό και νόστιμο, και αντικατέστησε σε γενικές γραμμές το αρχαίο ήπαρ. Το ίδιο συνέβη και με το λατινικό jecur ficatum που έδωσε στα γαλλικά το foie και παρεπομένως το πασίγνωστο ορεκτικό foie gras (φουαγκρά) από συκώτι χήνας.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος piombinos.com