Γλωσσικά τινα (ΣΠΖ’): η σημασία των σχεδόν ομόηχων επιθέτων  «ενδελεχής» και «εντελεχής»

     Eνδελεχής είναι:  1. εκείνος που χαρακτηρίζεται από μεγάλη διάρκεια και αδιάπτωτη συνέχεια, ο συνεχής, ο αδιάλειπτος, ο εξακολουθητικός, ο ακατάπαυστος (π.χ. ενδελεχές πυρ) 2. αυτός   που συντελείται ή διεξάγεται με επιμέλεια και επιμονή, ο επιμελής, ο  επίμονος, ο προσεγμένος (π.χ. ενδελεχής εξέταση / έρευνα / μελέτη).

      Εντελεχής είναι ο πλήρης, εκείνος που χαρακτηρίζεται από τελειότητα.

΄Ηδη  από την αρχαιότητα οι δύο εν λόγω λέξεις συγχέονται,  πιθανότατα ως σχεδόν ομόηχες, αν και διαφέρουν τόσο σημασιολογικά όσο και ετυμολογικά. Το αρχαίο ενδελεχής  παράγεται από  εν + δέλεχος ομόρριζο του αρχαίου δολιχός «μακρύς»  και σήμαινε «μακρύς, διηνεκής, ακατάπαυστος, συνεχής», από όπου η κύρια σημερινή σημασία της λέξης «επιμελημένος, προσεκτικός, λεπτομερής». Το εντελεχής είναι ανύπαρκτος όρος, που προήλθε από σύγχυση προς το ενδελεχής μέ βάση το ουσιαστικό εντελέχεια, γνωστό αριστοτελικό όρο (από το εντελής + έχω, «αυτός που έχει το «τέλος», τον σκοπό μέσα του», άρα «πλήρης, ολοκληρωμένος»), που δήλωσε την ολοκληρωμένη ενέργεια και την ολοκληρωμένη μορφή σε σχέση με την ύλη που «δυνάμει» δημιουργεί τη μορφή.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος     piombinos.com