Περί των Φαναριωτών

Με την ευκαιρία του εύλογου θορύβου που ξεσηκώθηκε, τελευταία, γύρω από το απαράδεκτο, από πάσης απόψεως, βιβλίο της Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού, ακούστηκαν από κάποιους «εκσυγχρονιστές», «μεταρρυθμιστές» ή «αναθεωρητές ιστορικούς» διάφορες απαξιωτικές, αλλά και υπεραπλουστευτικές, κρίσεις για τους Φαναριώτες και τους Οικουμενικούς Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως. Οι εν λόγω κατακριτές ίσως δεν γνω,ρίζουν ότι, όπως έλεγε και ο δάσκαλός μου Πιέρ Βιντάλ – Νακέ, δεν μπορείς να κρίνεις την Ιστορία μόνο μέσω της σύγχρονης οπτικής, εφόσον δεν έχεις προηγουμένως προσπαθήσει να κατανοήσεις την υπό κρίση εποχή με τα μάτια των τότε ανθρώπων.
Ειπώθηκε, λοιπόν, πως η επίσημη Εκκλησία, καθώς και οι Φαναριώτες, από τους οποίους ξεπήδησαν όλοι οι ηγεμόνες της Μολδαβίας και της Βλαχίας, οι μεγάλοι διερμηνείς της Υψηλής Πύλης και πάμπολλοι αξιωματούχοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έδρασαν με αποκλειστικό γνώμονα το «ταξικό» συμφέρον τους και συνεργάστηκαν με την οθωμανική εξουσία εις βάρος των απλών ραγιάδων.
Οι «νέοι ιστορικοί» όμως ξεχνούν, ή μάλλον θέλουν να παραβλέπουν, πως οι Φαναριώτες και ο Πατριάρχης δεν ζούσαν σε τίποτα απόμερες περιοχές της Ηπείρου ή της Μάνης, αλλά μέσα σχεδόν στο στόμα του λύκου και τελούσαν υπό τη μόνιμη ομηρεία του σουλτάνου, πως δεν μπορούσαν να αποποιηθούν τα αξιώματα που τους πρόσφερε ο σουλτάνος και πως, αντί να νιώθουν υπερηφάνεια και ικανοποίηση για την τιμή που τους γινόταν,  θρηνούσαν και ελεεινολογούσαν τη μοίρα τους, αφού οι περισσότεροι από αυτούς, παρ’ όλα τα υψηλότατα αξιώματά τους, τέλειωσαν τον βίο τους καρατομημένοι, διαμελισμένοι, στραγγαλισμένοι ή απαγχονισμένοι. Ενδεικτικά θα αναφέρω εν τάχει μερικά ονόματα υψηλόβαθμων Φαναριωτών, με τη χρονολογική σειρά του έτους του μαρτυρικού θανάτου τους: Νικόλαος Σούτσος και Γρήγοριος Καλλιμάχης το 1769, Νικόλαος Μαυρογένης το 1790, Γεώργιος Μουρούζης το 1793, Αλέξανδρος Μ. Σούτσος το 1807, Δημήτριος Αλ. Μουρούζης και Παναγιώτης Κ. Μουρούζης το 1812, οι αδελφοί Κωνσταντίνος και Νικόλαος Αλ. Μουρούζης, ο Στέφανος Μαυρογένης, ο Σκαρλάτος Καλλιμάχης και ο Ιωάννης Καλλιμάχης το 1821 κ.ά.
Ακόμα και ο Πατριάρχης Γρήγοριος Ε΄, ο οποίος υπό την απειλή της οθωμανικής σπάθας ή ίσως από πολιτική περίσκεψη για να σώσει το φαναριώτικο ποίμνιό του αφόρισε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, τον ηγεμόνα της Μολδαβίας Μ. Σούτσο και τους συνεργάτες τους, δεν απέφυγε τελικά τον απαγχονισμό. Άλλωστε, την ίδια τύχη είχαν κατα καιρούς και πάμπολλοι οθωμανοί πασάδες, αγάδες και βεζύρηδες.
Εν προκειμένω αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση ενός Κωνσταντινουπολίτη μακρινού συγγενή μου, του ιατρού Γρηγορίου Φουντούκ Ζαντέ, όπου ζαντέ είναι ο υψηλότερος τίτλος ευγενείας που μπορούσε να λάβει, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, ένας ορθόδοξος γκιαούρης. Ο Γρηγόριος Φουντούκ έλαβε, λοιπόν, τον εν λόγω τίτλο, επειδή ήταν ο προσωπικός ιατρός παθολόγος του αιμοσταγούς 35ου σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β’ (1842-1918), ο οποίος δεν δίστασε να εξολοθρεύσει ούτε και αδελφούς του και άλλα μέλη της οικογένειάς του. Όποτε ο Γρηγόριος Φουντούκ εκαλείτο στα ανάκτορα, συνήθως για την κήλη από την οποία υπέφερε ο σουλτάνος, κοινωνούσε πριν αναχωρήσει από το σπίτι του και αποχαιρετούσε τους οικείους του, επειδή δεν ήξερε αν θα τους ξανάβλεπε.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.blogspot.com