Ποιοι είναι οι Σταυριώτες;

Σταυριώτες ή Σταυρίτες ονομάζονται οι κρυπτοχριστιανοί από το Σταυρίν του Πόντου. Το Σταυρίν ή Σταυρί ή Σταυρίον ήταν μία ιστορική κωμόπολη της Χαλδίας και ανήκε στη διοίκηση της Αργυρούπολης. Σήμερα ονομάζεται Ουγούρτασι (Uğurtasi). Είναι κτισμένο σε οροπέδιο, σε υψόμετρο από 1.700 ώς 2.000 μ. και βρίσκεται σε απόσταση 30 χλμ. ΒΔ της Αργυρούπολης και Δ της Κρώμνης. Το όνομά της η πόλη το όφειλε ασφαλώς στη Μονή του Τιμίου Σταυρού, η οποία καταστράφηκε το 1763 και αποτελούσε μετόχι της Μονής Βαζελώνος, στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία της οποίας  υπαγόταν παλαιότερα. Το βουνό Κουλάτ που δεσπόζει στην περιοχή, είναι ίσως ο Θήχης του Ξενοφώντα απ΄όπου οι μύριοι είδαν τη θάλασσα της Τραπεζούντας. Ο αρχικός οικισμός του Σταυρίου είχε ενισχυθεί, μετά την ΄Αλωση της Τραπεζούντας, από φυγάδες της πρωτεύουσας των Κομνηνών. Οι περισσότεροι κάτοικοι της κωμόπολης, όπως και όλοι της Χαλδίας,  ασχολούνταν παλιά με τα μεταλλεία.  Από τα μισά όμως του 19^ου αιώνα οπότε μειώθηκε η παραγωγή τους, πολλοί αναγκάστηκαν να μετεγκατασταθούν σε περιοχές άλλων απομακρυσμένων μεταλλείων και πολλοί μετανάστευσαν μόνιμα ή προσωρινά στον Καύκασο και στη Κριμαία. Στο Κερτς μάλιστα της Κριμαίας υπήρχε ακμαία παροικία Σταυριωτών

Οι Σταυριώτες κατά τον 17^ο και 18^ο αιώνα εξισλαμίστηκαν βιαίως, αλλά κράτησαν κρυφά το παραδοσιακό τους θρήσκευμα. Μετά την υπογραφή  το 1856  του γνωστού ως Χαττ-ι-Χουμαγιούν  Σουλτανικού Διατάγματος, που επέτρεπε την ανεξιθρησκεία, έστω στα χαρτιά, και κυρίως μετά τη λήξη του Ρωσοτουρκικού πολέμου το 1878, πολλοί Σταυριώτες αποκάλυψαν τη χριστιανική τους πίστη και έστειλαν τα παιδιά τους σε χριστιανικά σχολεία. Η αντίδραση των οθωμανικών αρχών υπήρξε, όπως ήταν φυσικό, έντονη. Στη βιβλιογραφία η λέξη Σταυριώτης κατάντησε συνώνυμη του κρυπτοχριστιανού. Μετά την Ανταλλαγή, όσες οικογένειες του Σταυρίου είχαν φανερωθεί χριστιανικές θεωρήθηκαν ανταλλάξιμες, ενώ οι υπόλοιπες παρέμειναν στον τόπο τους ως μουσουλμανικές. Σήμερα από τις εκκλησίες και τα πάμπολλα παρεκκλήσια της κωμόπολης σώζονται εννέα, εκ των οποίων η μία εκκλησία έχει μετατραπεί σε οθωμανικό τέμενος.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.com