O Σωκράτης απέναντι στη μυθολογία

Στις πρώτες σελίδες του πλατωνικού διαλόγου Φαίδρος γίνεται κάποια στιγμή λόγος για το βωμό του Βορέου, στις όχθες του Ιλισσού, εκεί όπου σήμερα υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Φωτεινής, στη συμβολή των οδών Καλιρρόης και Βουλιαγμένης. Bλέποντας κανείς σήμερα  τη διασταύρωση αυτή, ιδίως σε ώρες χαοτικής κυκλοφοριακής συμφόρησης, δύσκολα μπορεί να φανταστεί ότι τα παλαιά εκείνα χρόνια η εν λόγω τοποθεσία ήταν αληθινά ειδυλλιακή. Στον ίδιο μάλιστα διάλογο, απευθυνόμενος ο Σωκράτης στον Φαίδρο, τού κάνει  μια γλαφυρότατη, σπάνια στο είδος της,  περιγραφή τοπίου. Λέει λοιπόν ο Σωκράτης: «Μά την ΄Ηρα, ωραίο βέβαια είναι το καταφύγιο (εννοώντας τον παραϊλίσσιο ετούτο χώρο). Διότι και ο πλάτανος αυτός είναι πολύ φουντωτός και υψηλός, και της λυγαριάς το ύψος και η πυκνή σκιά πάρα πολύ ωραία και τα άνθια της είναι στην ακμή τους, ώστε να κάνουν τον τόπο να ευωδιάζει πάρα πολύ. Και η πηγή πάλι κάτω από τον πλάτανο χαριτωμένη ρέει με πολύ κρύο νερό, όπως τουλάχιστον κανείς το καταλαβαίνει από το πόδι του. Από τις κόρες και τα αγάλματα φαίνεται ότι είναι ιερό κάποιων Νυμφών και του Αχελώου. Κι αν πάλι θέλεις (κι άλλα), το ωραίο αεράκι του τόπου πόσο είναι επιθυμητό και πάρα πολύ ευχάριστο, με καλοκαιριάτικο ήχο συνοδεύει  τη χορωδία των τζιτζικιών. Το πιο χαριτωμένο όμως απ’ όλα είναι το χορταράκι, έτσι που έχει φυτρώσει σ’ ανάλαφρη ανωφέρεια κατάλληλα, αφού ξαπλώσει κανείς, να έχει το κεφάλι του πάρα πολύ ωραία».

Ας επανέλθουμε όμως στο βωμό του Βορέου. Σύμφωνα με τη μυθολογία, σε τούτο το μέρος ο Βορέας άρπαξε την Ωρείθυια, την κόρη του βασιλιά της Αττικής Ερεχθέα και της  Πραξιθέας, και τη μετέφερε στη Θράκη, στο «Βράχο του Σαρπηδόνα», κοντά στον ποταμό Εργίνη, όπου γέννησε τους δίδυμους Βορεάδες Αργοναύτες Ζήτη και Καλάιν και δύο θυγατέρες, την Κλεοπάτρα και τη Χιόνη. Στην ερώτηση του Φαίδρου προς τον Σωκράτη αν πιστεύει ότι ο μύθος αυτός είναι αληθινός, εκείνος τού απαντάει ότι, αφού το σκέφτηκε, συμπέρανε πως η Ωρείθυια σκοτώθηκε, όταν, ενώ έπαιζε με τη νύμφη Φαρμακεία, κάποιο φύσημα του Βοριά την έσπρωξε κάτω στους κοντινούς βράχους και ότι, αφού πέθανε κατ’ αυτό τον τρόπο, είπαν πως την άρπαξε ο προσωποποιημένος άνεμος. Στην απάντηση αυτή του Σωκράτη βλέπουμε μια προσπάθεια ορθολογικής εξήγησης ενός μύθου.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος     piombinos.com