O Σωκράτης προσευχόμενος

Ξαναδιαβάζοντας τελευταία το καταπληκτικό Συμπόσιον του Πλάτωνα, στάθηκα σε μια περιγραφή του Σωκράτη που δεν τη θυμόμουνα πολύ καλά και που θέλω να τη μοιραστώ μαζί σας. Στην εκστρατεία της Ποτείδαιας, η οποία είχε επαναστατήσει το 432 π.Χ. και ανακτήθηκε το 429 π.Χ. από τον στρατηγό Φορμίωνα, είχε λάβει μέρος και ο Σωκράτης, που συμμετείχε κατόπιν το 422 π.Χ. και στην Αμφίπολη, τις δύο μοναδικές φορές που βγήκε από την Αθήνα σε ολόκληρο το βίο του. Στο Συμπόσιον αναφέρεται, λοιπόν, από τον Αλκιβιάδη (σε δική μου εκδοχή της κλασικής μετάφρασης του Ιωάννη Συκουτρή, εκδ. Βιβλιοπωλείου της Εστίας, 4η έκδ., 1964, σελ. 242) ότι  ο Σωκράτης, στο μέτωπο της Ποτείδαιας, «στεκόταν από την αυγή, συγκεντρωμένος σε μια σκέψη του, και συλλογιζόταν. Και επειδή δεν προχωρούσε στη σκέψη, αντί να τα παρατήσει, εξακολουθούσε να στέκεται  και να τη ζητά. Και είχε μεσημεριάσει πλέον, και ο κόσμος το πήρε είδηση καί με κατάπληξη ανακοίνωσε ο ένας στον άλλον, ότι ο Σωκράτης από το πρωί στέκεται εκεί και παρακολουθεί κάποια σκέψη του. Στο τέλος [είχε βραδιάσει εν τω μεταξύ] μετά το δείπνο μερικοί ΄Ιωνες έσυραν έξω τα στρώματά τους (ήταν καλοκαίρι τότε, αφενός μεν για να κοιμηθούν στα δροσερά, αφετέρου δε για να παραφυλάξουν, αν θα έστεκε [ο Σωκράτης] έτσι ακίνητος και τη νύκτα. Και αυτός έμεινε πράγματι όρθιος ώσπου χάραξε η αυγή κι ανέτειλε ο ήλιος. ΄Υστερα έκανε την προσευχή του στον ήλιο κι απομακρύνθηκε» (220c-d). Σημειωτέον ότι τέτοιες προσευχές στον ήλιο κατά την ανατολή του συνιστά και ο Ησίοδος (΄Εργα 339) και ο Πλάτων (Νόμ. 887e).  Στις πόλεις πρέπει να είχε παραμεληθεί το έθιμο.

Εξάλλου, στο τέλος του  πλατωνικού διαλόγου Φαίδρος έχουμε τη μοναδική γνωστή μας προσευχή του Σωκράτη, την οποία  είπε μετά μία άλλη πνευματική του έκσταση και περισυλλογή. Η προσευχή αυτή λέει τα εξής: «Αγαπητέ Παν και άλλοι όσοι θεοί μένετε εδώ, αξιώστε με να έχω εσωτερική ομορφιά. Και όσα εξωτερικά πράγματα μού ανήκουν να είναι σε αρμονία με τα εντός μου. Είθε να θεωρώ πλούσιο τον σοφό και είθε να έχω τόσο πλήθος χρυσού όσο αρκεί μήτε να τον φέρνει μήτε να τον χρησιμοποιεί κανένας άλλος παρά ο συνετός» (279c).

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.com