Γλωσσικά τινα (ΙΕ’): η χρήση των επιρρημάτων «σχεδόν» και «περίπου»

;Θεωρώ πως σε καμία γλώσσα του κόσμου δεν θα πρέπει να υπάρχουν έννοιες απόλυτα συνώνυμες. Η γλωσσική οικονομία δεν γίνεται να επιτρέπει δύο λέξεις να σημαίνουν ακριβώς το ίδιο. Κάποια έστω και ελάχιστη νοηματική διαφορά πρέπει να τις διαχωρίζει. Τα τελευταία χρόνια συνηθίσαμε να χρησιμοποιούμε στον προφορικό και στον γραπτό λόγο αυθαίρετα, χωρίς διάκριση, ως συνώνυμα τα επιρρήματα σχεδόν και περίπου.
Το επίρρημα σχεδόν, όταν δεν μετριάζει, όταν δεν περιορίζει το εύρος της προσδιοριζόμενης λέξης, σχηματίζοντας έναν επιεικέστερο και λιγότερο απόλυτο προσδιορισμό, όπως π.χ. στις φράσεις: «σώθηκε σχεδόν από θαύμα» ή «διέθεσε στον σύλλογό του σχεδόν όλο τον ελεύθερο χρόνο του», τότε σε συνδυασμό με απόλυτο αριθμητικό δηλώνει κατά προσέγγιση υπολογισμό: τοπικό (π.χ. «απέχει σχεδόν δέκα χιλιόμετρα»), χρονικό (π.χ. «πέρασαν σχεδόν πέντε χρόνια από τότε που έφυγε») ή ποσοτικό (π.χ. «ζυγίζει σχεδόν εβδομήντα κιλά»), χωρίς όμως υπέρβαση των ορίων της προσέγγισης. Στην ίδια κατηγορία με το σχεδόν ανήκουν τα: κοντά, μόλις, μόλις και μετά βίας, το πολύ.΄Ετσι στα προαναφερθέντα παραδείγματα οι φράσεις δηλώνουν ότι κάτι «απέχει το πολύ δέκα χιλιόμετρα», όχι όμως περισσότερο από δέκα, ότι «πέρασαν μόλις πέντε χρόνια από τότε που έφυγε», όχι όμως παραπάνω από πέντε, και ότι «ζυγίζει κοντά στα εβδομήντα κιλά», όχι όμως πιο πολύ από εβδομήντα.
Το επίρρημα περίπου χρησιμοποιείται για να δηλωθεί χρονική στιγμή ή θέση που βρίσκεται είτε λίγο πριν είτε λίγο μετά τα όρια της προσδιοριζόμενης έννοιας. Στην ίδια κατηγορία με το περίπου ανήκουν τα: λίγο ώς πολύ, κατά το μάλλον ή ήττον, πάνω κάτω, γύρω. ΄Ετσι στα παραδείγματα: «απέχει περίπου δέκα χιλιόμετρα», «πέρασαν περίπου πέντε χρόνια από τότε που έφυγε» και «ζυγίζει περίπου εβδομήντα κιλά» η έννοια είναι ότι κάτι «απέχει λίγο ώς πολύ δέκα χιλιόμετρα», ότι «πέρασαν γύρω στα πέντε χρόνια από τότε που έφυγε» και ότι κάτι «ζυγίζει εβδομήντα πάνω κάτω κιλά».
Επομένως, συνοψίζοντας, επαναλαμβάνουμε ότι στη φράση «είναι περίπου είκοσι χρονών» εννοούμε πώς «είναι πάνω κάτω είκοσι χρονών», ενώ στη φαινομενικά παρεμφερή φράση «είναι σχεδόν είκοσι χρονών» εννοούμε πώς «είναι το πολύ είκοσι χρονών».

Φοίβος Ι. Πιομπίνος