Ο Διαφωτισμός σκότωσε τους μύθους και τους θεούς! Δημήτρης Αποστολάκης, Χαίνης

Στα επόμενα νεωτερικά χρόνια ο κόσμος απομαγεύτηκε ακόμη περισσότερο. Ο άνθρωπος γεμάτος αλαζονεία από τη σφαγή των θεών, πάνοπλος με επιστημονικές ανακαλύψεις, κυριάρχησε και ασέλγησε πάνω στη φύση.

Όμως η βάση της ύπαρξης είναι μυθολογική, αφού το υπαρξιακό ερώτημα παραμένει αναπάντητο. Για να καλυφθεί η “έλλειψη”, νέοι θεοί αναδύθηκαν. Νέες απόλυτες αλήθειες. Νέα δόγματα. Νέες ανερώτητες έννοιες. Ταμπού σημασίες. Οι καινούργιοι θεοί (αστικές δημοκρατίες,  κέρδος, ανάπτυξη, πρόοδος, επιτυχία) απαιτούν διαρκείς ανθρωποθυσίες. Οποιοσδήποτε καταφέρεται εναντίον τους είναι παράνομος, εγκληματίας, τρομοκράτης, τρελός, περιθώριο. Οι νεωτερικές “απόλυτες αλήθειες” δεν συγχωρούν την κριτική και δεν επιδέχονται αμφισβήτηση.

Ο άνθρωπος για να ελευθερωθεί, είναι πιο σκλάβος από ποτέ. Σε έναν πλανήτη οικολογικά κατεστραμμένο ο Homo sapiens, για πρώτη φορά στην Ιστορία, χωρίς όραμα, φοβισμένος,  καταθλιμμένος και νευρωτικός, έρμαιο στον εργαλειακό λόγο, πεινασμένος για εξουσία, ομογενοποιείται στον μονόπλευρο ισοπεδωτικό λόγο των ΜΜΕ και ευνουχίζεται από τη βιομηχανία της κουλτούρας. Η ενστικτώδης αντίδραση του τρομαγμένου υποκειμένου είναι να αναζητήσει καταφύγιο.

Το αιώνιο καταφύγιο, ο χαμένος παράδεισος ήταν και θα είναι η κοινότητα. Και εδώ έγκειται η πλανητική σχιζοφρενική αντίθεση και η ενδογενής ασυνέπεια της υφιστάμενης κοινωνικής θέσμισης: Ο τεχνολογικός ολοκληρωτισμός συρρικνώνει τον τρομαγμένο άνθρωπο-καταναλωτή ολοένα και περισσότερο σε μια ναρκισσιστική μοναξιά καθιστώντας τον ψηφιακό υποκείμενο που αντικαθιστά τη ζωή με την ηλεκτρονική της αναπαράσταση.

Σε αντίθεση με αυτό το ραγδαίο τράβηγμα προς το μέλλον, συνυπάρχει και το ακριβώς αντίθετο: Το φοβισμένο υποκείμενο ψάχνει κοινότητα ανθρώπων, όπως έκανε χιλιάδες χρόνια, για να προστατευτεί.

Ποιος όμως βαπτίζει τις έννοιες; Ποιος ταυτίζει τα σκιάχτρα με ανθρώπους; Αναντίρρητα η γλώσσα. Η γλώσσα κατασκευάζει συνειδήσεις. Και ποιος κατασκευάζει πλέον τη γλώσσα; Η Αγορά. Ακριβώς εκεί συναντιέται ο φοβισμένος κανίβαλος του πληκτρολογίου με τον φοβισμένο φονταμενταλιστή.

Οι θεοί δεν είναι παρά μορφές του Απόλυτου. Ο άνθρωπος έδωσε στις μορφές ονόματα: Πολιτική, Δικαιοσύνη, Θρησκεία, Φιλοσοφία, Τέχνη. Η νεωτερική διάβρωση και αυτών των εννοιών άνοιξε το δρόμο στις βάρβαρες ορδές της Αγοράς που άλλαξαν άρδην τον συμπεριφορικό και μετάλλαξαν τον ηθικό κώδικα του σύγχρονου ανθρώπου. Δηλαδή, ο άνθρωπος για πρώτη φορά στη διαδρομή του βρίσκεται χωρίς κανένα Όραμα.

Απουσία Οράματος σημαίνει απουσία Λόγου. Απουσία Λόγου σημαίνει απουσία υποκειμένου ως διαλεκτικού του αναλόγου. Σημαίνει έντονη δυσαρμονία με τη Φύση. Ο άνθρωπος συντηριτικοποιείται. Ξεχνά ότι Ασφάλεια και Ελευθερία δε πάνε μαζί. Γίνεται καταναλωτικό αρπακτικό ή νιώθει προστατευμένος που έχει μια οθόνη για να έχει ενδιαφέροντα, και κροκέτες από το σούπερ μάρκετ, για να χορταίνει. Ό,τι μπορεί να διαταράξει την ασφάλεια των οθονών, της κατανάλωσης, της επένδυσης, της οικογένειας, των θεσμών είναι βδέλυγμα. Απόβλητο. Σκοτώνεται λεκτικά, άρα φαντασιακά, άρα ηθικά. Ρίχνεται με αποστροφή στον Καιάδα της Ιστορίας.

Η τεχνολογία είναι πολύτιμη. Η δύναμη όμως που σου χαρίζει απαιτεί μια εξίσου δυνατή συνειδητότητα να τη διαχειριστεί. Οι υψηλά ιστάμενοι του αγοραίου μοντέλου κοινωνικής θέσμισης υποκινούν, διακινούν και κατέχουν την αναδυόμενη δύναμη. Τόσο αυτοί όσο και οι καταναλωτές δεν έχουν ψήγμα συνειδητότητας για να διαχειριστούν την τεράστια παραγόμενη ενέργεια επωφελώς για το οικοσύστημα.

Αποτελεσμα: Ο πλανήτης βεβαρημένος οικολογικά από την Αγορά, και το υποκείμενο σε συνθήκη ιστορικού τέλματος και οντολογικής ανυπαρξίας.

Ο θάνατος του Λόγου σημαίνει θάνατο του συμπληρωματικού του (και όχι του αντιθετικού του) Αλόγου. Έτσι βρήκε χώρο να βασιλέψει το Παράλογο. Το Παράλογο είναι νευρωτικό. Ο θάνατος του ηρωικού αρχετύπου σήμανε και το θάνατο του αντιηρωικού αρχετύπου. Έτσι, εισήλθαμε στο βασίλειο της μετριότητας.

Το υποκείμενο γεμάτο αμοραλισμό, φόβο, αίσθημα ασημαντότητας και συμπλέγματα κατωτερότητας σε μια αντικονωνική κοινωνία ψάχνει να βρει ταυτότητα. Ο μόνος τρόπος να ξεχωρίσει, να δικαιωθεί, είναι η ισχύς που προσφέρει η Αγορά. Ο ναός του κέρδους, της εξουσίας, του υπολογισμού, της μέτρησης. Ό,τι δεν μετριέται είναι ουτοπικό σκουπίδι. Ο επιτυχημένος πρέπει να μιλήσει τη γλώσσα της Αγοράς.

Όμως το αγελαίο ένστικτο του ανθρώπου δεν μπορεί να ναρκωθεί εντελώς. Ξέρει βαθιά μέσα του ότι τα ανθρώπινα συστήματα -ως μέρος της φύσης-είναι χαοτικά. Τα χαοτικά συστήματα αυτοργανώνονται τυχαία, αν υπάρξει ένας Κατεργάρης. Οι Κατεργάρηδες κινούνται στο σύνορο του κοινωνικά αποδεκτού. Είναι οι υποκλίνουσες οντολογικές κατηγορίες. Έτσι λοιπόν, ο θάνατος των εν λόγω κατηγοριών είναι για την ανθρωπότητα μια ασυνείδητη πράξη αυτοκαταστροφής. Ένα αυτοκτονικό αμόκ μπροστά στο πτώμα του υποκειμένου.

Οι πραίτορες της εξουσίας (ΜΜΕ και Διασκέδαση), με τα μέσα καταστολής που προσφέρει η τεχνολογία, είναι παντοδύναμοι. Κατασκευάζουν αγοραία γλώσσα. Άρα, αγοραίες αξίες. Άρα, αγοραία ηθική. Οι άνθρωποι της εξουσίας ξέρουν τα πάντα για το υποκείμενο, ελέγχοντας τη σκέψη και τη δράση του. Το συρρικνωμένο υποκείμενο δεν μπορεί να αποδράσει από το ντετερμιστικό κλουβί του. Δεν μπορεί να δημιουργήσει,ν α ερωτευτεί, να επαναστατήσει.

Ο μόνος σύμμαχος πλέον του ανθρώπου είναι οι τεράστιες πλανητικές καταστροφές. Ίσως γιατί μόνο αυτές μπορεί να γεννήσουν ακόμη αμφιβολίες για την αγοραία κοινωνική θέσμιση και την κοινωνία του θεάματος.