Εξερεύνηση της σκιάς και αυτογνωσία

Ο ψυχολόγος Καρλ Γιούνγκ είπε: «Όσο δεν κάνεις το ασυνείδητο συνειδητό, θα καθορίζει τη ζωή σου και εσύ θα το αποκαλείς μοίρα!»

Το κλειδί βρίσκεται στη λεγόμενη εργασία με τη σκιά, ένας όρος που ίσως ακούγεται αρχικά τρομακτικός. Πρόκειται για τη διαδικασία κατά την οποία αντιμετωπίζετε τις πτυχές του εαυτού σας που καταπιέζετε, αγνοείτε ή κρύβετε. Ακριβώς αυτά τα στοιχεία που αρνείστε να δείτε μπορεί να είναι ο λόγος που παγιδεύεστε ξανά και ξανά στα ίδια μοτίβα.

Από μικρή ηλικία μαθαίνουμε να κρύβουμε τις αδυναμίες μας, να καλύπτουμε τα λάθη μας και να χτίζουμε μια δυνατή εικόνα προς τα έξω.

Το ασυνείδητο είναι σαν ένας ποταμός που μπλοκάρεται. Πέτρες που φράζουν τη ροή του είναι οι καταπιεσμένοι φόβοι και οι ανασφάλειες σας. Όσο περισσότερο τους αγνοείτε, τόσο πιο πολύ εμποδίζουν τη φυσική ροή της ζωής σας. Αλλά αν έχετε το θάρρος να κοιτάξετε μέσα σας, μπορείτε να διαλύσετε αυτά τα εμπόδια και να αξιοποιήσετε την ενέργεια που κρατούν δεσμευμένοι προς όφελός σας.

Η εργασία με τη σκιά ξεκινά με τη συνειδητή ενδοσκόπηση.

Η αντιπαράθεση με τη σκιά δεν είναι μια γρήγορη διαδικασία. Είναι ένα ταξίδι που απαιτεί υπομονή και αυτοανάλυση. Θα σας δείξω πώς να ξεκινήσετε με την πρώτη και πιο ισχυρή μέθοδο που μπορεί να αλλάξει τη ζωή σας. Είστε έτοιμοι να φωτίσετε το σκοτάδι με έναν φακό;

Ξέρατε ότι πίσω από κάθε φόβο, κάθε λάθος ή κάθε αυτοϋπονόμευση, υπάρχει ένα κομμάτι του εαυτού σας που στην πραγματικότητα προσπαθεί να σας προστατεύσει; Ίσως ακούγεται παράδοξο. Αλλά η σκιά που αποφεύγεται δεν είναι απλώς μια σκοτεινή ενέργεια. Συχνά, είναι μια προσπάθεια του υποσυνείδητου να σας διαφυλάξει από φαινομενικές απειλές.

Όμως, αυτό που κάποτε ήταν προστασία, σήμερα είναι συχνά ένα εμπόδιο. Ένα εμπόδιο που σας εμποδίζει να ζήσετε τη ζωή σας!

Ήρθε η ώρα να  κατανοήσουμε τους μηχανισμούς της σκιάς και τους λεπτούς τρόπους με τους οποίους κατευθύνει τις πράξεις σας συχνά χωρίς να το αντιλαμβάνεστε!

Σκεφτείτε τις πολλές μάσκες που φοράμε καθημερινά, το αναγκαστικό χαμόγελο όταν είστε κουρασμένοι, το ευγενικό είμαι καλά ακόμα και όταν δεν είστε, αυτές οι μάσκες είναι μέρος αυτού που ο Carl Jung ονόμασε persona: το πρόσωπο που δείχνουμε στον κόσμο! Όμως πίσω από αυτή τη βιτρίνα κρύβεται η σκιά που προσπαθεί να ακουστεί!

Ένα παράδειγμα. Φανταστείτε κάποιον που φαίνεται πάντα ευγενικός, ήρεμος και ισορροπημένος. Ποτέ δεν δείχνει θυμό. Όμως, μέσα του βράζει. Οι καταπιεσμένες του συναισθηματικές εντάσεις εκδηλώνονται με άλλους τρόπους. Αυτοκριτική, επιβλαβείς συνήθειες ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Αυτό το άτομο έχει μάθει ότι ο θυμός και η απογοήτευση δεν είναι αποδεκτά και έτσι τα έχει θάψει βαθιά στη σκιά του. Αλλά αυτά τα συναισθήματα δεν εξαφανίζονται. Βρίσκουν άλλους τρόπους να εκφραστούν, συνήθως με ανθυγιεινό τρόπο. Ίσως έχετε βιώσει κάτι παρόμοιο. Παρατηρείτε ότι αντιδράτε παρορμητικά χωρίς να καταλαβαίνετε το γιατί ή ότι σαμποτάρετε την ίδια σας την πρόοδο. Αυτή είναι η σκιά που προσπαθεί να σας τραβήξει την προσοχή.

Ο Γιούνγκ εντόπισε τέσσερις βασικούς αρχετυπικούς ρόλους μέσα μας: η περσόνα, η μάσκα που δείχνουμε στον κόσμο, η ψυχή, ο Εαυτός, η ολοκληρωμένη ολότητα που ενώνει φως και σκοτάδι, η σκιά, τα καταπιεσμένα κομμάτια της προσωπικότητάς μας. Φανταστείτε αυτά τα αρχέτυπα σαν χαρακτήρες σε ένα θεατρικό έργο.

Η περσόνα είναι ο πρωταγωνιστής της σκηνή, πάντα στο φως. Η ψυχή είναι ο δραματουργός που κατευθύνει τα συναισθήματα. Ο Εαυτός είναι ο σκηνοθέτης που προσπαθεί να εναρμονίσει τα πάντα. Και η σκιά είναι ο παραμελημένος χαρακτήρας που βγήκε εκτός σεναρίου. Όμως, αντί να φύγει, παραμονεύει στα παρασκήνια και ανατρέπει την παράσταση.

Υπάρχουν πεποιθήσεις ή μοτίβα στη ζωή σας που σας φρενάρουν χωρίς να το καταλαβαίνετε -ίσως η σκιά σας κρύβεται ακριβώς εκεί, περιμένοντας να την ανακαλύψετε. Σκεφτείτε τα συναισθήματα που μπορεί να καταπιέζετε. Θυμό, ζήλεια, ντροπή, συναισθήματα που συχνά χαρακτηρίζονται ως αρνητικά και επομένως αποφεύγονται. Αλλά τι συμβαίνει όταν αυτά τα συναισθήματα αγνοούνται, συσσωρεύονται;  Όπως η πίεση σε μια χύτρα ταχύτητας, κάποια στιγμή η ένταση γίνεται πολύ μεγάλη και ξεσπούν με απρόσμενους τρόπους ή ακόμα και μέσα από σωματικές παθήσεις.

Ο Καρλ Γιούγνκ είχε απόλυτο δίκαιο όταν έλεγε: «Ό,τι καταπιέζεις, επιμένει!»  Η σκιά σας δεν εξαφανίζεται όταν την αγνοείτε. Στην πραγματικότητα, αποκτά περισσότερη δύναμη και εκδηλώνεται στη συμπεριφορά σας, συχνά με τρόπους που δεν αντιλαμβάνεστε. Όμως, εδώ βρίσκεται και μια μεγάλη δύναμη.

Τι κάνω με τη σκιά μου; Η απάντηση ξεκινά με ένα απλό αλλά ισχυρό βήμα. Συνειδητοποίηση. Το πρώτο στάδιο της εργασίας με τη σκιά είναι να αναγνωρίσετε ποια στοιχεία του εαυτού σας αποφεύγεται ή καταπιέζεται. Ποιες σκέψεις, αναμνήσεις ή συναισθήματα.

Είναι σημαντικό να καταλάβετε ότι η σκιά δεν ζει μόνο μέσα σας, αντικατοπτρίζεται και στον έξω κόσμο. Ίσως έχετε παρατηρήσει ότι ορισμένοι άνθρωποι ή καταστάσεις σας ενοχλούν ιδιαίτερα. Οι αντιδράσεις σας μπορεί να είναι ενδείξεις για τη δική σας σκιά. Ο Καρλ Γιούνγκ ονόμασε αυτό το φαινόμενο προβολή της σκιάς.

Αυτό που μας ενοχλεί στους άλλους είναι συχνά ένα κομμάτι του εαυτού μας που δεν έχουμε αποδεχτεί. Σκεφτείτε τους ανθρώπους ή τις καταστάσεις που σας ενοχλούν ιδιαίτερα. Θα μπορούσαν να σας δείχνουν κάτι για τη δική σας σκιά. Η εργασία με τη σκιά δεν είναι εύκολο μονοπάτι, αλλά είναι εξαιρετικά ανταποδοτικό. Δεν πρόκειται για το να κατακρίνουμε τα λάθη ή τις αδυναμίες μας, αλλά για το να τα αποδεχτούμε και να τα ενσωματώσουμε. Η σκιά δεν είναι ο αντίπαλός σας, είναι το κλειδί για μια πιο συνειδητή και αυθεντική ζωή.

Κάντε στον εαυτό σας μία ερώτηση. Έχετε νιώσει ποτέ ότι σαμποτάρετε τον εαυτό σας, ακριβώς τη στιγμή που πρόκειται να πετύχετε κάτι μεγάλο, αν υπάρχει κάτι μέσα σας που βρίσκει τρόπο να καταστρέψει ό,τι χτίσατε; Αυτό δεν είναι ατυχία. Είναι η σκιά σας σε δράση. Λειτουργεί ως ένα προστατευτικό σύστημα.

Ως παιδί, ο εγκέφαλός σας έμαθε να αναπτύσσει μηχανισμούς για να σας προστατεύσει. Ίσως μάθατε να αποφεύγετε τις συγκρούσεις, Να κρύβετε τον αληθινό σας εαυτό. Αυτές οι στρατηγικές ήταν τότε χρήσιμες, αλλά τώρα μπορεί να σας εμποδίζουν να εξελιχθείτε.

Αξιοποιείς αυτά τα συναισθήματα ως καύσιμο, αντί να τα αφήσεις να σε κρατούν πίσω. Ο Γιούνγκ είπε: «Το φως δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το σκοτάδι». Με άλλα λόγια, όταν ενσωματώσουμε τη σκιά μας, βρίσκουμε τη γνήσια δύναμή μας. Τι θα μπορούσε να αλλάξει στη ζωή σας αν αντί να πολεμάτε τη σκιά σας μαθαίνατε να συνεργάζεστε μαζί της τώρα που κατανοείτε πως λειτουργεί η σκιά!

Το πιο σημαντικό σημείο είναι πώς μπορούμε να δουλέψουμε μαζί της. Η απάντηση μοιάζει απλή αλλά είναι εξαιρετικά αποτελεσματική. Η εργασία με τη σκιά ξεκινά όταν σταματάτε να τρέχετε και επιλέγετε να παρατηρήσετε!

Όταν θυμώνετε αναρωτηθείτε γιατί σας ενοχλεί τόσο αυτό, όταν νιώθετε φόβο αντιμετωπίστε τον, αντί να τον κρύβετε.

Σκεφτείτε κάτι που σας αναστατώνει βαθιά. Έναν φόβο, μια ανασφάλεια, ένα άτομο που σας προκαλεί δυσφορία. Τώρα ρωτήστε τον εαυτό σας «τι λέει αυτό για μένα, ποιο κομμάτι του εαυτού μου αποφεύγω να δω». Εδώ βρίσκεται και η μεγάλη αλήθεια. Ο στόχος της εργασίας με τη σκιά δεν είναι να την εξαλείψουμε, είναι να τη δεχτούμε. Όταν αποδέχεστε τη σκιά σας, παύει να σας πολεμά. Τα συναισθήματά σας δεν είναι πλέον βάρος, αλλά σύμμαχοι.

Καταλαβαίνετε ότι δεν χρειάζεται να είστε τέλειοι. Η ανθρώπινη φύση είναι από τη φύση της ατελής. Και το πιο σημαντικό, συνειδητοποιείτε ότι είστε ήδη ολόκληροι, ακριβώς όπως είστε.

Υπάρχει κάτι ακόμα. Τι συμβαίνει όταν τελικά ενσωματώσετε τη σκιά σας; Πώς αλλάζει η ζωή σας όταν αποδέχεστε πλήρως αυτό που είστε, το φως και το σκοτάδι μαζί; Έχετε φανταστεί ποτέ πώς θα ήταν να ζείτε χωρίς τους περιορισμούς που έχετε επιβάλει στον εαυτό σας;

Τη στιγμή που αποφασίζετε να αντιμετωπίσετε το μέρος του εαυτού σας που έχει κατασταλεί και απορριφθεί, κάτι εκπληκτικό συμβαίνει. Είναι σαν να μπαίνετε σε έναν σκοτεινό τούνελ, μόνο και μόνο για να ανακαλύψετε ότι στο βάθος υπήρχε πάντα ένα φως που σας περίμενε. Η ενσωμάτωση της σκιάς δεν είναι απλώς μια ψυχολογική διαδικασία. Είναι μια αλλαγή ζωής.

Γνωρίζατε ότι, σύμφωνα με έρευνες της American Psychological Association, το 80% των καθημερινών μας αποφάσεων καθορίζεται από το ασυνείδητο; Αυτό σημαίνει ότι το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σας δεν το ελέγχετε συνειδητά. Οι πράξεις σας, οι αποφάσεις σας, ακόμα και οι συναισθηματικές σας αντιδράσεις διαμορφώνονται από αόρατες δυνάμεις μέσα σας. Ακούγεται τρομακτικό, σωστά όμως, υπάρχει και ένα θετικό νέο, το ασυνείδητο μπορεί να επαναπρογραμματιστεί και η εργασία με τη σκιά είναι ένας από τους πιο ισχυρούς τρόπους να το πετύχετε.

Όταν καταπιέζεται οδυνηρά συναισθήματα, οι αναμνήσεις δεν εξαφανίζονται, συσσωρεύονται. Σκεφτείτε ένα συρτάρι που δεν έχετε τακτοποιήσει ποτέ, με τον καιρό γεμίζει τόσο πολύ που κάθε φορά που το ανοίγετε κάτι πέφτει έξω! Το ίδιο συμβαίνει και με τη σκιά! όσο περισσότερο την αγνοείτε τόσο πιο πολύ βρίσκει τρόπους να εκφραστεί! Αυτό μπορεί να εμφανιστεί ως άγχος, δυσφορία, τοξικές σχέσεις ή ακόμα και σωματικές ασθένειες! Είστε έτοιμοι να συνεχίσετε να ζείτε έτσι;

Η εργασία με την σκιά δεν είναι ένας αγώνας να αλλάξετε τον εαυτό σας, είναι μια διαδικασία αποδοχής και ενσωμάτωσης. Όταν σταματήσετε να τρέχετε μακριά από τη σκιά σας, θα ανακαλύψετε ότι δεν είναι εχθρός, είναι ο χαμένος σύμμαχος.

Αν νιώθετε ότι κάτι λείπει από τη ζωή σας, ρωτήστε τον εαυτό σας, ποια «πάθη», ποια ταλέντα έχω αφήσει πίσω μου, ίσως η σκιά σας να περιέχει ακριβώς αυτό που χρειάζεστε για να νιώσετε ξανά ολοκληρωμένοι.

Μια απλή αλλά εξαιρετικά αποτελεσματική άσκηση που θα σας βοηθήσει να ξεκινήσετε την εργασία με τη σκιά σας: Πάρτε ένα φύλλο χαρτί και ένα στυλό: 1. Εντοπίστε τη δυσφορία. Σκεφτείτε κάτι που σας ενόχλησε πρόσφατα. Μια διαφωνία, μια κριτική, μια αποτυχία. 2. Ρωτήστε τον εαυτό σας γιατί με ενόχλησε τόσο πολύ αυτό συνεχίστε να ρωτάτε γιατί μέχρι να φτάσετε στη ρίζα του συναισθήματος. 3. Ανακαλύψτε τις αναμνήσεις σας. Ρωτήστε τον εαυτό σας πότε ήταν η πρώτη φορά που νιώσατε κάτι παρόμοιο. Αυτό μπορεί να σας οδηγήσει σε μια παλιά ανάμνηση, πιθανώς από την παιδική σας ηλικία. 4. Γράψτε χωρίς λογοκρισία. Αφήστε τις σκέψεις σας να ρέουν ελεύθερα στο χαρτί. Μην κρίνετε. Απλώς γράψτε. 5. Αποδεχτείτε ό,τι εμφανίζεται.

Να θυμάστε ότι ο στόχος δεν είναι να λύσετε αμέσως το πρόβλημα, αλλά να αναγνωρίσετε και να αποδεχτείτε αυτά τα μέρη του εαυτού σας. Αυτή η άσκηση μπορεί να είναι άβολη στην αρχή, αλλά όσο περισσότερο την εξασκείτε, τόσο πιο εύκολη θα γίνεται. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα αντιμετωπίσετε ξανά προκλήσεις, αλλά ότι θα είστε καλύτερα προετοιμασμένοι να τις διαχειριστείτε.

Όταν αποδέχεστε τη σκιά σας, σταματάτε να σαμποτάρετε τον εαυτό σας. Το πιο σημαντικό: νιώθετε ελεύθεροι, ελεύθεροι να διαμορφώσετε τη ζωή που πραγματικά επιθυμείτε, χωρίς τους περιορισμούς του παρελθόντος.

Υπάρχει ένα τελευταίο στοιχείο που πρέπει να εξερευνήσουμε: πώς να κάνετε την εργασία με τη σκιά μια καθημερινή συνήθεια, μια διαρκή πρακτική που φέρνει πραγματικά αποτελέσματα.

Η πραγματική μεταμόρφωση ξεκινά τώρα. Έχετε φτάσει τόσο μακριά. Και αυτό από μόνο του λέει πολλά για εσάς. Ενώ πολλοί άνθρωποι προτιμούν να αγνοούν τη σκιά τους, να τρέχουν μακριά από τον πόνο τους και να κρύβονται πίσω από μάσκες, εσείς επιλέξατε να κοιτάξετε μέσα σας. Αυτή είναι αναμφίβολα μία από τις πιο γενναίες αποφάσεις που μπορεί να πάρει κανείς.

Πώς είναι αυτό εφικτό και, το πιο σημαντικό, πώς μπορείτε να συνεχίσετε αυτό το ταξίδι; Γιατί η πραγματική δύναμη της εργασίας με τη σκιά δεν βρίσκεται στην απλή κατανόησή της, αλλά στο να την εφαρμόζετε καθημερινά.

Φανταστείτε ένα δέντρο. Για χρόνια, είχε κλαδευτεί και διαμορφωθεί έτσι ώστε να χωράει σε έναν μικρό χώρο. Οι ρίζες του δεν μπορούσαν, καθώς περιορίζονταν, Να εξερευνήσουν το βαθύτερο έδαφος. Τα κλαδιά του έμεναν περιορισμένα και δεν έφταναν τον ουρανό. Τώρα φανταστείτε ότι το δέντρο επιτέλους ελευθερώνεται. Το χώμα γύρω του απομακρύνεται και έχει το χώρο να αναπτυχθεί όπως ποτέ άλλοτε. Οι ρίζες του απλώνονται βαθιά, αναζητώντας θρεπτικά συστατικά που προηγουμένως ήταν απρόσιτα. Τα κλαδιά του εκτείνονται και βρίσκουν το φως. Αυτό το δέντρο είστε εσείς και η εργασία με τη σκιά είναι η διαδικασία με την οποία ελευθερώνεται και απλώνεται! Συνεχίστε αυτό το ταξίδι ενσωματώνοντας τη σκιά σας καθημερινά.

Η ενσωμάτωση της σκιάς δεν γίνεται μέσα σε μια στιγμή. Είναι μια διαδικασία που χτίζεται μέρα με τη μέρα, μέσα από μικρές στιγμές συνειδητότητας και επιλογής.

Ακολουθούν μερικές πρακτικές που μπορούν να σας βοηθήσουν: Σταματήστε για λίγο. Όταν νιώθετε θυμό, φόβο ή απογοήτευση, κάντε μια παύση. Πάρτε μια βαθιά ανάσα και αναρωτηθείτε. Από που προέρχεται αυτό μερικές φορές, το μόνο που χρειάζεται είναι η αναγνώριση της αντίδρασης για να διακόψετε τον αυτόματο μηχανισμό. Κρατήστε ένα ημερολόγιο σκιάς δώστε στον εαυτό σας 5 λεπτά την ημέρα για να καταγράψετε τι σας ενόχλησε τι σας έκανε χαρούμενους και τι αποφύγατε -έτσι δημιουργείτε έναν ασφαλή χώρο όπου μπορείτε να εξερευνήσετε τα συναισθήματά σας χωρίς κριτική. Διαλογισμός παρατήρησης: αφιερώστε λίγα λεπτά απλά για να παρατηρείτε τις σκέψεις σας χωρίς να ταυτίζεστε μαζί τους! Φανταστείτε τις σαν σύννεφα στον ουρανό -περνούν αλλά δεν σας καθορίζουν. Αυθεντικές σχέσεις. Μοιραστείτε τα συναισθήματά σας με κάποιον που εμπιστεύεστε.

Μερικές φορές, το μόνο που χρειάζεται για να διαλύσετε τη δύναμη της σκιάς είναι να της δώσετε φωνή. Αποδεχτείτε τη δυσφορία. Να θυμάστε ότι η δυσφορία είναι μέρος της διαδικασίας. Είναι το σημάδι ότι αναπτύσσεστε.

Κάθε μία από αυτές τις πρακτικές είναι ένα εργαλείο που σας βοηθά να μετατρέψετε το ασυνείδητο σε συνείδηση, όπως μας δίδαξε ο Γιούνγκ.

Ποια δύναμη κρύβει η σκιά σας; Ίσως η εργασία με τη σκιά να φαίνεται σαν κάτι που αφορά μόνο εσάς. Όμως, η αλήθεια είναι ότι αλλάζοντας τη σχέση σας με τον εαυτό σας, αλλάζετε και τον κόσμο γύρω σας. Αντιμετωπίζοντας τη σκιά σας, σπάτε μοτίβα στην οικογένειά σας, στη σχέση σας, στην κοινότητά σας. Γίνεστε ένα ζωντανό παράδειγμα του ότι η αλλαγή είναι δυνατή.

Φανταστείτε τι θα συνέβαινε αν περισσότεροι άνθρωποι αναλάμβαναν αυτή την εργασία. Φανταστείτε έναν κόσμο που οι άνθρωποι είναι πιο συνειδητοί, πιο δυνατοί, περισσότερο συνδεδεμένοι με τις αξίες τους και πιο συμπονετικοί ο ένας με τον άλλον. Αυτή είναι η δύναμη της εργασίας με τη σκιά. Σας προσκαλώ να αναλάβετε δράση! Μερικές φορές κάποιος χρειάζεται μόνο μια μικρή ώθηση για να ξεκινήσει το δικό του ταξίδι αυτογνωσίας. Βαδίζετε σε έναν δρόμο που ελάχιστοι έχουν το θάρρος να διανύσουν και αυτό είναι κάτι σπουδαίο. Να θυμάστε, η σκιά σας δεν είναι ο εχθρός σας, είναι ένα μέρος του εαυτού σας που θέλει να το δείτε, να το αποδεχτείτε και να το ενσωματώσετε. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, αλλάζετε όχι μόνο τη δική σας ζωή, αλλά γίνεστε και ένα φως για τον κόσμο. Να θυμάστε, το ταξίδι σας μόλις ξεκινά!