Μύθοι και Αλήθειες: Ο Καθρέφτης της Ιστορίας

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι μεγάλοι άνθρωποι και τα γεγονότα τους έγιναν μύθοι. Μαζί ας ανακαλύψουμε τις κρυμμένες αλήθειες πίσω από τις αφηγήσεις. Να γίνουμε σαν ερευνητές–ιστορικοί που σηκώνουν το πέπλο των θρύλων και βλέπουν την πραγματική ύπαρξη πίσω από τα ονόματα. Να δούμε όχι μόνο τι λένε οι μύθοι και οι βιογραφίες, αλλά και τι αποκαλύπτει η σύγκριση πηγών, οι αντιφάσεις, η ψυχολογική ανάλυση και το ιστορικό πλαίσιο.

Πολιτικοί και Νομοθέτες

1. Περικλής

Μύθος: ο «χρυσός αιώνας», ο τέλειος ηγέτης της δημοκρατίας.

Αλήθεια: έζησε μέσα σε πολέμους, απέκλεισε κοινωνικές ομάδες (π.χ. γυναίκες, δούλους) από τη δημοκρατία, και χρησιμοποίησε την ισχύ της Αθήνας για κυριαρχία. Μας μένει όμως η ιδέα ότι η πολιτική μπορεί να στηρίζεται σε παιδεία και δημόσιο λόγο.

2. Λυκούργος (Σπάρτη)

 Μύθος: σοφός νομοθέτης που έδωσε αιώνια τάξη στη Σπάρτη.

Αλήθεια: μάλλον πρόσωπο θρυλικό, πιθανόν συλλογικό δημιούργημα. Οι νόμοι του αντικατοπτρίζουν μια κοινωνία-στρατόπεδο, όπου η πειθαρχία και η ισότητα των Σπαρτιατών ήταν προτεραιότητα.

3. Γκάντι

 Μύθος: άγιος πολιτικός, ειρηνικός, με απλότητα και αλήθεια.

 Αλήθεια: είχε αντιφάσεις –μερικές απόψεις του για τις γυναίκες και τις κάστες είναι αμφισβητήσιμες. Όμως έδειξε ότι η πολιτική δύναμη μπορεί να χτιστεί με μη-βία.

Φιλόσοφοι

1. Πλάτων

 Μύθος: ο ιδανικός φιλόσοφος, δάσκαλος του ο Σωκράτης…

Αλήθεια: ιδιοφυής αλλά και με «αυταρχικές» τάσεις (στην Πολιτεία του βλέπουμε περισσότερο στρατιωτική/ελιτίστικη δομή παρά δημοκρατία).

2. Νίτσε

 Μύθος: «πατέρας» του Υπεράνθρωπου, συχνά παρανοημένος ως πρόδρομος του ναζισμού.

 Αλήθεια: υπερασπίστηκε την ατομική υπέρβαση και τη χαρά της ζωής. Ο ναζισμός τον χρησιμοποίησε διαστρεβλωμένα.

Καλλιτέχνες

1. Σαπφώ

 Μύθος: «ερωτική ποιήτρια», προκλητική μορφή.

 Αλήθεια: φωνή μιας γυναίκας σε ανδροκρατούμενη κοινωνία, με ποιήματα που αναδεικνύουν την αγάπη ως θεμελιώδη δύναμη.

2. Μαρία Κάλλας

 Μύθος: «θεά της όπερας», ντίβα με δραματική ζωή.

 Αλήθεια: γυναίκα με ακραία αφοσίωση στην τέχνη της, που θυσίασε την προσωπική της ευτυχία για την τελειότητα. Η κοινωνία την έπλασε ως θρύλο της τραγωδίας.

3. Έλβις Πρίσλεϋ

 Μύθος: βασιλιάς του ροκ, το απόλυτο είδωλο.

 Αλήθεια: παιδί από φτωχή οικογένεια, που μπήκε στη δίνη της βιομηχανίας, και κατέρρευσε κάτω από το βάρος της φήμης και των εξαρτήσεων.

Ηθοποιοί και Σύγχρονα είδωλα

1. Μέριλιν Μονρόε

 Μύθος: η απόλυτη σεξουαλικότητα.

 Αλήθεια: ψυχή εύθραυστη, με τραύματα παιδικής ηλικίας και τεράστια ανάγκη για αγάπη και αποδοχή. Ο μύθος της δείχνει πόσο η κοινωνία φτιάχνει «εικόνες» και αγνοεί τον άνθρωπο.

2. Τσάπλιν

 Μύθος: ο αστείος, ο γελωτοποιός.

 Αλήθεια: πολιτικά ριζοσπαστικός, πολεμήθηκε από το Χόλιγουντ για τις ιδέες του. Χρησιμοποίησε το γέλιο σαν όπλο εναντίον της καταπίεσης.

Μερικά παραδείγματα ακόμη

Σωκράτης

 Η «μυθολογία»: ο σοφός που ήπιε το κώνειο, θυσιάστηκε για την αλήθεια.

 Η αλήθεια πίσω: ο Σωκράτης μας δείχνει ότι η πραγματική ελευθερία είναι να μην προδίδεις την ψυχή σου ακόμα κι αν σε σκοτώσουν. Ο θάνατός του έγινε σύμβολο της εσωτερικής ακεραιότητας.

Ιησούς

 Η «θρησκεία»: θαύματα, θεϊκές δυνάμεις, θεάνθρωπος.

 Η αλήθεια πίσω: ένας άνθρωπος που τόλμησε να κηρύξει την άνευ όρων αγάπη και την ισότητα όλων, φέρνοντας επανάσταση στο πνευματικό και κοινωνικό πεδίο. Η ουσία του είναι το «Αγαπάτε αλλήλους» ―το υπαρξιακό φως που ξεπερνάει κάθε δόγμα.

Αλέξανδρος ο Μέγας

Η «μυθολογία»: ανίκητος στρατηγός, «γιος Διός», κοσμοκατακτητής.

 Η αλήθεια πίσω: ένας νέος που θέλησε να σπάσει τα όρια του κόσμου του και να ενώσει λαούς κάτω από μια κοινή ιδέα. Στην ψυχολογική του διάσταση, είναι η έκφραση της ανθρώπινης δίψας να ξεπεράσει τα σύνορα του εαυτού.

Γαλιλαίος

Η «μυθολογία»: ο ήρωας της επιστήμης που πολεμήθηκε από την Εκκλησία.

 Η αλήθεια πίσω: δείχνει τη διαρκή σύγκρουση ανάμεσα στο φως της νέας γνώσης και στη συντήρηση της παλιάς πίστης. Σαν να μας λέει ότι η αλήθεια δεν είναι στατικά ιερή· πρέπει να ανακαλύπτεται συνεχώς.

Γεγονός: Τιτανικός

 Η «μυθολογία»: το «ανίκητο» πλοίο που βυθίστηκε, ένα δράμα της ανθρώπινης αλαζονείας.

 Η αλήθεια πίσω: ο άνθρωπος πάντα φτιάχνει μύθους αθανασίας για τον εαυτό του, αλλά η φύση (ο πάγος, η θάλασσα) του θυμίζει την ταπεινότητα. Ο Τιτανικός είναι καθρέφτης της ύβρεως.

Το κοινό μοτίβο που βλέπουμε:

Όπου υπάρχει μύθος, υπάρχει και πυρήνας αλήθειας που αφορά την ανθρώπινη ψυχή –την ακεραιότητα, την αγάπη, την υπέρβαση, την ύβρη, την αναζήτηση φωτός.