Deepfake: Τι είναι αυτό το νέο, επικίνδυνο και πολύ τρομακτικό είδος fake news

Το τελευταίο διάστημα έχει αρχίσει να αναπτύσσεται στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μία μετεξέλιξη των fake news, με την ονομασία «deep fake videos».

Οι προθέσεις των δημιουργών τους είναι, μέχρι στιγμής, κυρίως χιουμοριστικές, με τη δυνατότητα, όμως, τα deepfake να μετατραπούν σε ένα τρομακτικά επικίνδυνο εργαλείο στα χέρια ενός κακόβουλου χρήστη.

Τι είναι και πώς λειτουργούν, λοιπόν, τα deep fake βίντεο; Και γιατί μπορούν να χρησιμοποιηθούν πιο αποτελεσματικά από τα fake news; Είναι βίντεο τα οποία με τη συνδρομή ενός ηθοποιού και της τεχνητής νοημοσύνης αντικαθιστούν το πρόσωπο του ηθοποιού με αυτό ενός άλλου ανθρώπου, με απόλυτη ακρίβεια στην αποτύπωση της εικόνας και της φωνής, για να εξαπατούν και να χειραγωγούν το κοινό, αφήνοντάς το να πιστεύει ότι πρόκειται για μία αληθινή παρουσίαση του εικονιζόμενου, συνήθως διάσημου προσώπου.

Οι κακόβουλες εφαρμογές μιας τέτοιας τεχνολογίας είναι πολλές και εκτείνονται τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο βίο.

Αρχικά, σχετικά με την ιδιωτική μας ζωή, παρατηρούνται ήδη οι πρώτες καταγραφές παράνομων δραστηριοτήτων με τη χρήση των deep fake. Για παράδειγμα, μία οικονομική εξαπάτηση ενός ηλικιωμένου ανθρώπου μη εξοικειωμένου με τις νέες τεχνολογίες, ο οποίος θα βλέπει ένα βίντεο με τον υποτιθέμενο εγγονό του που του ζητά χρήματα, και χωρίς να μπαίνει σε δεύτερες σκέψεις θα διαθέτει το ποσό. Ακόμη, πιο σύνθετες περιπτώσεις, όπως αυτές της «εκδικητικής πορνογραφίας», που έχουν σκοπό να βλάψουν ψυχικά τον δήθεν εικονιζόμενο. Οι δυνατότητες είναι, δυστυχώς, αμέτρητες, και τόσο αναλφάβητοι όσο και εξοικειωμένοι ψηφιακά χρήστες, δύσκολα θα μπορούν να αμφισβητήσουν αυτό που βλέπουν… ή νομίζουν πως βλέπουν.

Στον δημόσιο βίο τα πράγματα είναι ακόμη πιο σύνθετα, και μπορούν να εξελιχθούν σε μία ευθεία απειλή για την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας και της δημοκρατίας μας. Ήδη σήμερα, ορισμένα βίντεο που τάχα πρωταγωνιστεί ο Βλαντιμίρ Πούτιν ή ο Ρίτσαρντ Νίξον είναι τόσο ρεαλιστικά που έχουν διαχυθεί με εκπληκτική ταχύτητα (viral) σε εφαρμογές όπως το TikTok και το Twitter, με τους περισσότερους χρήστες να μην αμφισβητούν καν τη γνησιότητά τους.

Από την στιγμή, λοιπόν, που τα deep fake ανήκουν στην ευρύτερη οικογένεια των ψευδών ειδήσεων, θα ήταν εύλογο να σκεφτούμε πως ο στόχος τους είναι ο ίδιος. Δηλαδή, να παραπλανήσουν τους δέκτες, ώστε να πιστέψουν μία αναληθή πληροφορία. Όμως, η ιδιαιτερότητα των deep fake είναι πως αυτή η πληροφορία δεν είναι διάσπαρτη στο διαδίκτυο, αντιθέτως, αποκτά κύρος από το ίδιο το εικονιζόμενο πρόσωπο. Η διπλή αυτή σχέση αποτελεί το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των deep fake. Διότι, πρώτον, πολύ εύκολα ένα δημόσιο πρόσωπο μπορεί πλέον να δυσφημείται ή να γελοιοποιείται, και, δεύτερον, πολλές ψευδείς πληροφορίες που, όταν τις βλέπουμε διάσπαρτες, μας αφήνουν αδιάφορους, θα μας βάζουν στη διαδικασία να τις σκεφτούμε, εάν έχουμε στην οθόνη μας έναν διακεκριμένο επιστήμονα ή έναν μετριοπαθή και δημοφιλή πολιτικό να τις εκφωνεί.

Βεβαίως, όσον αφορά για παράδειγμα την εν Ελλάδι πολιτική, δύσκολα ένα βίντεο που θα λάβει μεγάλες διαστάσεις θα επηρεάσει μεγάλη μερίδα κόσμου μακροπρόθεσμα, καθώς θα διαψευστεί γρήγορα από τους αρμοδίους, εφόσον το κοινό είναι περιορισμένο σε μία μικρή χώρα. Αυτό σημαίνει ότι στόχος τους είναι να δημιουργήσουν εντυπώσεις και σιγά αλλά σταθερά να αλλάζουν την κοινή γνώμη για ζητήματα παγκόσμιας και όχι εγχώριας πολιτικής. Σκεφτείτε εάν αύριο διαδοθεί ένα βίντεο του Εμανουέλ Μακρόν ή της Άνγκελα Μέρκελ, όπου θα φέρονται να μιλούν κατά της Ελλάδας. Ποιος πιστεύει πως κάποιος από το επιτελείο του εκάστοτε ξένου πολιτικού θα το διαψεύσει, αφού το πιθανότερο είναι πως δεν θα γνωρίζει καν την ύπαρξή του! Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργούνται σταθερά ψευδείς εντυπώσεις για τη διεθνή πολιτική σκηνή, οι οποίες ειδικά στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη της διάσταση έχουν πολύ μεγάλη σημασία. Και αυτό είναι μόνο ένα πολύ συγκεκριμένο παράδειγμα των πολλών δυνατοτήτων των deep fake.

Από την αλλοίωση εκλογικών αποτελεσμάτων μέχρι την αργή και σταθερή διαστρέβλωση της πραγματικότητας, αλλά και συκοφαντίες δημοσίων προσώπων, τα deep fake δυστυχώς ήρθαν για να μείνουν. Όπως τα fake news, θα προσπαθήσουν να επηρεάσουν την πολιτική ζωή στις κοινωνίες, και θα χρησιμοποιηθούν ως όπλο στα χέρια κακόβουλων χρηστών.

Είναι λοιπόν απαραίτητο για την κοινωνία μας να βρούμε έναν αποτελεσματικό τρόπο αυτοάμυνας, ένα θεσμικό πλαίσιο που θα μας ενημερώνει και θα μας προστατεύει ενάντια σε κάθε μορφή ψευδών πληροφοριών, διασφαλίζοντας έτσι τις αξίες που έχουν χτίσει τις δημοκρατικές μας κοινωνίες.