Γιατί λέμε ψέματα την Πρωταπριλιά. Η προέλευση του εθίμου που κρατάει αιώνες!

Κάθε χρόνο την Πρωταπριλιά αναβιώνει το έθιμο με τα αθώα ψέματα. Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει την προέλευσή του στην Ευρώπη.

Σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια, που επικαλείται ως πηγή της την Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο που γεννήθηκε το έθιμο με δύο από αυτές να είναι οι επικρατέστερες.

Κατά την μία εκδοχή, το έθιμο έχει ρίζες τους Κέλτες, τον λαό της βορειοδυτικής Ευρώπης, που ήταν δεινοί ψαράδες. Η εποχή του ψαρέματος ξεκινούσε την 1η Απριλίου. Όμως, καθώς τέτοια εποχή τα ψάρια πιάνονται δύσκολα, εκείνοι έλεγαν ψέματα σχετικά με τα πόσα ψάρια είχαν πιάσει. Αυτή η συνήθεια έγινε, με το πέρασμα του χρόνου, έθιμο.

Σύμφωνα με την δεύτερη εκδοχή, που θεωρείται και πιο βάσιμη ιστορικά, θέλει το έθιμο να έχει γαλλική προέλευση και να χρονολογείται στον 16ο αιώνα. Έως το 1564 η πρωτοχρονιά των Γάλλων ήταν η 1η Απριλίου. Την χρονιά αυτή όμως, και επί βασιλείας Κάρολου του 9ου, αυτό άλλαξε και Πρωτοχρονιά θεωρείτο πλέον η 1η Ιανουαρίου. Στην αρχή αυτό δεν το δέχτηκαν όλοι οι πολίτες. Οι αντιδραστικοί συνέχιζαν να γιορτάζουν, την παλαιά πλέον, πρωτοχρονιά τους την 1η Απριλίου, ενώ οι υπόλοιποι τους έστελναν πρωτοχρονιάτικα δώρα για να τους κοροϊδέψουν. Το πείραγμα αυτό μετατράπηκε με τον καιρό σε έθιμο.

Πρωταπριλιά στην Ελλάδα

Το έθιμο αυτό ήρθε και στην Ελλάδα. Ωστόσο, διαφοροποιήθηκε παίρνοντας ελληνικό χρώμα, αν και κατά βάση παρέμεινε ίδιο: να λέμε ψέματα, για να ξεγελάσουμε. Σε κάποιες περιοχές, θεωρούσαν ότι όποιος κατάφερνε να ξεγελάσει τον άλλο, θα είχε την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του. Επίσης το βρόχινο νερό της Πρωταπριλιάς, θεωρούν μερικοί, ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες.

Όσο για το «θύμα» σύμφωνα με τις δοξασίες, θεωρείτο ότι θα είχε γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο. Σύμφωνα με τον Έλληνα λαογράφο Λουκάτο, το έθιμο αυτό αποτελεί ένα σκόπιμο “ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την όποια παραγωγή” όπως είναι η αρχή του μήνα τόσο για τον Μάρτιο όσο και τον Απρίλιο υποχρεώνοντας πολλούς να λαμβάνουν διάφορα “αντίμετρα”.

Επίσης και ο Έλληνας λαογράφος Γ. Μέγας συμφωνεί πως η πρωταπριλιάτικη “ψευδολογία” παραπλανά ελλοχεύουσες δυνάμεις του κακού, έτσι ώστε να θεωρείται από τον λαό ως σημαντικός όρος μαγνητικής ενέργειας (έλξης ή αποτροπής) για μια επικείμενη επιτυχία.