Οι σοφοί δεν έχουν τόσο ωραία όνειρα όσο οι τρελοί!

Ο Baudelaire έλεγε ότι «Οι σοφοί δεν έχουν όνειρα τόσο ωραία όσο οι τρελοί!»

Ο Πλάτωνας και Αριστοτέλης έβλεπαν ότι μέσα στην τρέλα ελλοχεύει η σύλληψη μιας εμπνευσμένης εικόνας του κόσμου και ο Diderot ότι η τρέλα και η μεγαλοφυΐα γειτνιάζουν.

Ο Moreau de Tours πίστευε ότι οι αιτίες που δημιουργούν την ποιητική μεγαλοφυΐα είναι οι ίδιες που οδηγούν στην ψύχωση: «Θλιβερή η κατάσταση του ανθρώπου, που να μην μπορεί να κάνει βήμα για να φτάσει την τελειοποίηση του συναισθήματος δίχως να προχωρήσει προς τον θάνατο και δεν μπορεί να τείνει προς το υπέροχο, δίχως να πλησιάζει την τρέλα!».

Πώς μπορεί να μιλήσει κάποιος για την τέχνη και την ψυχική ασθένεια χωρίς να αποφύγει την ηρωοποίηση της τρέλας; Τον εξωραϊσμό της ψυχικής ασθένειας; Χωρίς να παρουσιάσει τον τρελό ως «τον λογικό που έπαψε να κρύβεται και να φοβάται» και τελικά να κατηγορηθεί ότι προσπαθεί να την χρησιμοποιήσει για εντυπωσιασμό;

Κάνω τέχνη σημαίνει βάζω κάτι μπροστά από το βλέμμα και την ακοή των άλλων. Και ο τρελός δεν συμβιβάζεται, αποκαλύπτει αυτό που δεν πρέπει να γίνει γνωστό, το τρομακτικό και γκροτέσκο. Αν η τέχνη που κάνει είναι πυρετώδης παρόρμηση λόγω της τρέλας, δεν ξέρει καν ότι κάνει τέχνη. Όμως αν έχει συναίσθηση ότι δημιουργεί, τότε δεν μπορεί να εκληφθεί η τρέλα του, η ψυχική του κατάρρευση, ως σημάδι διανοητικής καταστροφής.

Ο Van Gogh, έγραφε ότι όσο πιο άρρωστος γινόταν, τόσο περισσότερο προσπαθούσε να επανορθώσει κάνοντας τα χρώματά του πιο παλλόμενα, ισορροπημένα και λαμπερά. Κι έλεγε σε έναν συνασθενή του: «Νομίζουν ότι τρελάθηκα από την τέχνη μου. Το ξέρω πως κατά βάθος έχουν δίκιο, γιατί τα μάτια ενός ζωγράφου, που βλέπουν με την ψυχή του, τον τραβούν σε κάποιον άλλο κόσμο μακρινό. Μεταφέρεται εκεί ολόκληρος και δεν μένουν απ’ αυτόν, για τον κοινό κόσμο εδώ, παρά κάτι υπολείμματα, ανεπαρκή για συνεννόηση με τους άλλους!»

Ο συγγραφέας Gerard de Nerval που μετά από αλλεπάλληλες νευρικές κρίσεις οδηγήθηκε σε διάφορα ψυχιατρικά άσυλα και οι εφημερίδες της εποχής βιάστηκαν να του εκφωνήσουν τον πνευματικό επικήδειο, έγραφε: «Δεν ξέρω γιατί χρησιμοποιώ αυτόν τον όρο ασθένεια. Σ’ ό,τι αφορά εμένα τον ίδιο ποτέ δεν αισθάνθηκα να είμαι καλύτερα. Φορές φορές ένιωθα την δύναμή μου και την δραστηριότητά μου διπλασιασμένες. Πως όλα τα καταλάβαινα. Η φαντασία μου έφερνε ατελείωτη ηδονή. Ξαναποκτώντας αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν λογικό, δεν θα έπρεπε να λυπάμαι που την έχω χάσει;».

Ο Ντοστογιέφσκι, υπέφερε από κροταφική επιληψία και μέσα σε εκείνον τον απροσδιόριστο χρόνο της επιληπτικής κρίσης, οραματιζόταν-βίωνε ολόκληρους μυστικιστικούς κόσμους.

«Τι κι αν είναι αρρώστια;» έγραφε, «εφόσον το αποτέλεσμα, εκείνο το ένα λεπτό της αίσθησης, αργότερα γίνεται ανάμνηση, αναλύεται υπό συνθήκες υγείας και αποδεικνύεται το αποκορύφωμα της αρμονίας και του κάλλους, της πληρότητας;».

Mετά την ψυχική της κατάρρευση, η Βιρτζίνια Γουλφ θεωρούσε ότι πίσω από την μεταβαλλόμενη συνείδηση της κρυβόταν ο αληθινός εαυτός της, και αυτή η βεβαιότητα, της έδινε την δύναμη να «υπομένει την αϋπνία, τις ημικρανίες, τις παραισθήσεις, την ασυναρτησία του λόγου της και τις μέσα φωνές που την έσερναν στην παραφροσύνη». Στις επιστολές της προς τον σύζυγό της και τις φίλες της, φανέρωνε την απελπιστική ψυχική κατάσταση που βίωνε και την απόφαση της να θέσει τέλος στην ζωή της, για να απαλλαγεί από αυτή την τρέλα.

Ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε στην επιστολή του προς τον Τζορτζ Έβελεθ αποκάλυπτε το «τρομερό κακό» που τον είχε οδηγήσει σε ψυχική κατάρρευση και είχε παραλύσει τη συνείδησή του «Ήμουν τρελός ανάμεσα στα διαλείμματα φριχτής λογικής,  έπινα, ένας θεός ξέρει πόσο… Ως εκ τούτου, οι εχθροί μου απέδωσαν την τρέλα στο ποτό και όχι το ποτό στην τρέλα».

Η Φρίντα Κάλο, διαγνωσμένη με κατάθλιψη και με αρκετές απόπειρες αυτοκτονίας βίωνε πόνο, σωματικό και ψυχικό. «Έπινα για να πνίξω την θλίψη μου αλλά η καταραμένη βρήκε τρόπο να κολυμπά!» έγραφε. Είχε εμμονή με το ταλαιπωρημένο της σώμα. Την μοναξιά που βίωνε την αντιμετώπιζε ζωγραφίζοντας τον εαυτό της! «Ζωγραφίζω τον εαυτό μου γιατί τον περισσότερο καιρό είμαι μόνη και γιατί είναι το πρόσωπο που γνωρίζω καλύτερα από τα άλλα». Συνειδητά αναπαριστούσε τα συναισθήματα της στα έργα της, φέρνοντας αντιμέτωπο τον θεατή με την συντριβή της.

H Sarah Kayne επέλεξε να γράφει για το θέατρο γιατί το θεωρούσε την πιο υπαρξιακή τέχνη. Έγραφε με την αγωνία του κατεπείγοντος. Για το έργο της « Ο Έρωτας της Φαίδρας» η Telegraph έγραψε: «εδώ δεν απαιτείται κριτικός θεάτρου, απαιτείται ψυχίατρος». Η ίδια όμως, κατάφερε μέσα από το έργο της να ακυρώσει τα ασφαλή μέχρι τότε, πλαίσια της δραματουργίας. «Με το που συνειδητοποιήσεις ότι η ζωή είναι πολύ σκληρή και βάναυση, η μόνη λύση είναι να ζήσεις με όσο πιο πολύ ανθρωπισμό, χιούμορ και ελευθερία μπορείς… Δεν υπάρχει τίποτα πιο αισιόδοξο, πιο ελπιδοφόρο από το να δημιουργείς κάτι όμορφο για την απελπισία ή μέσα από απελπισία» έλεγε. Στο τελευταίο πριν την αυτοκτονία της έργο, κατέγραψε με λεπτομέρεια την λειτουργία του αυτοκτονικού νου και του καταθλιπτικού ψυχισμού.

Όπως είπε ο Χάρολντ Πίντερ, «Η Σάρα Κέιν πέθανε τραγικά. Ήταν τόσο μεγάλος και τόσο βαθύς ο τρόμος του κόσμου. Δεν τον άντεξε. Ήταν γυμνή. Απροστάτευτη. Γυμνά είναι και τα έργα της. Τρομαγμένα. Τρομερά».

Την Yayoi Kusama, επισκέφτηκαν οι ψευδαισθήσεις για πρώτη φορά στην παιδική της ηλικία. Τις περιέγραφε ως έντονες λάμψεις, αύρες και πεδία που κατακλύζονταν από κουκκίδες. Μετέτρεψε την ψυχική της διαταραχή σε τέχνη. Η ίδια περιγράφει τον εαυτό της ως «έναν ψυχαναγκαστικό καλλιτέχνη» που ζωγραφίζει το περιεχόμενο των παραισθήσεων της και με δική της επιλογή διαμένει πλέον μόνιμα σε κλινική για ασθενείς με ψυχικές νόσους. Όταν ρωτήθηκε για την επιλογή της, απάντησε «Κατέστησε δυνατό το να μπορώ να δημιουργώ την τέχνη μου κάθε μέρα, και αυτό μου έσωσε την ζωή».

Κατά τον Green οι δημιουργοί ως υποκείμενα της τρέλας πεθαίνουν, γιατί περνούν τα όρια της γνώσης του ασυνειδήτου. Πληρώνουν το τίμημα του θανάτου για να θρέψουν τη δημιουργία. Ο τρελός καλλιτέχνης είναι ο ίδιος γλώσσα. Σιωπή, θα σήμαινε θάνατος όχι μόνο του ιδίου αλλά και νέκρωση του κοινωνικού σώματος.

Όλοι οι παραπάνω και πολλοί ακόμα δημιουργοί, που για μεγάλες περιόδους βυθίστηκαν μέσα στην ψυχική ασθένεια ή τελικά νικήθηκαν από αυτή επιλέγοντας τον θάνατο, ξεπέρασαν το ανθρώπινο όριο για να πλησιάσουν το θείο μέσα από την δημιουργία, οι ιδιωτικές στιγμές πόνου καταλήγουν στα έργα τους ως απέλπιδες κραυγές και μέσα στις πνευματικές διαλείψεις τους δημιούργησαν και δημιουργούν με τρόπο ανεπανάληπτο.