Ποιοι και γιατί εξαφάνισαν την Αρχαία Σπάρτη;

Θησαυροί της αρχαίας Ελληνικής τέχνης καταστραφήκαν και λεηλατηθήκαν, όπως είναι γνωστό, από Ρωμαίους, Φράγκους σταυροφόρους, από τον ενετό στρατηγό Μοροζίνι και από τον Άγγλο (Σκώτο για την ακρίβεια) Έλγιν.

Εξίσου μεγάλη καταστροφή επήλθε από περιηγητές και απε-σταλμένους μουσείων, πανεπιστημίων και βασιλιάδων της Ευρώπης, που ήλθαν στην Ελλάδα στους χρόνους της τουρκο-κρατίας, για να αποθησαυρίσουν νομίσματα, χειρόγραφα, επιγραφές και έργα τέχνης.

Όλους αυτούς υπερέβαλε σε απληστία και σε καταστροφές που προκάλεσε στους προγονικούς θησαυρούς της Ελλάδας ο αββάς Michel Fourmont (1690/1746), απεσταλμένος του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου IE’. Ο αββάς Fourmont ξεπερνάει και τον Έλγιν όσο αφορά στο βάναυσο τρόπο της καταστροφής των μνημείων, που κυριολεκτικά αφάνισε, αλλά και στον απίστευτο αριθμό των αρχαιοτήτων που κατάστρεψε.

Στην προσπάθειά του να φανεί αρεστός στο βασιλιά του και να εξασφαλίσει αποκλειστικά για εκείνον μονό το δικαίωμα της μελέτης και της ερευνάς επιγραφών και μνημείων, μετά την καταγραφή τους επιδιδόταν με, παρανοϊκή στην κυριολεξία, μανία στην καταστροφή τους επιχαίροντας μάλιστα γι’ αυτήν. Ο Fourmont αναζήτησε επιγραφές στην Αθήνα, στη Σαλαμίνα, στα Μέγαρα και στην Πελοπόννησο, οπού διείσδυσε ακόμη και στα αγριότερα μέρη της Μάνης.

Ο ίδιος ομολογεί σε χειρόγραφο του, που σώζεται μαζί με το ημερολόγιο του, ότι συγκέντρωσε πάνω από 1.500 επιγραφές στην περιήγηση του το 1729 στην Ελλάδα. Σε επιστολή του προς τον κόμη Maurepas, o Fourmont καυχιέται ότι κατέστρεψε(!) τις επιγραφές, για να μην αντιγραφούν από μελλοντικό περιηγητή!!! Όσα γραφεί ο Fourmont για την καταστροφή που έκανε στη Σπαρτή εξηγούν και την σπανιότητα των αρχαιοτήτων σήμερα στη φημισμένη πόλη.

Σημειώνει λοιπόν ο αββάς τα εξής απίστευτα: «Επί 30 μέρες και πλέον 30, 40 και 60 εργάτες εκθεμελιώνουν, καταστρέφουν, εξαφανίζουν την πόλη της Σπάρτης. Μου υπολείπονται 4 μόνο πύργοι να καταστρέψω… Προς το παρόν ασχολούμαι με την καταστροφή των τελευταίων αρχαιοτήτων της Σπάρτης. Καταλαβαίνετε (αποτείνεται στο Maurepas) τι χαρά δοκιμάζω (!) Αλλά η Μαντινεία, η Στυμφαλία, η Τεγέα και ιδιαίτερα η Νεμέα και η Ολυμπία αξίζουν την εκ βάθους εκθεμελίωση(!!!!!!!!!) Έκανα πολλές πορείες αναζητώντας αρχαίες πόλεις αυτής της χώρας και έχω καταστρέψει μερικές. Ανάμεσα τους την Τροιζήνα, την Ερμιόνη, την Τύρινθα (tyrins στο χειρόγραφο αντί tiryns), την μισή ακρόπολη του Άργους, την Φλιασιά, τον Φενεό… Εισέδυσα στη Μάνη. Εδώ και έξι εβδομάδες ασχολούμαι με την ολοκληρωτική καταστροφή της Σπάρτης! Γκρεμίζοντας τα τείχη, τους ναούς της, μην αφήνοντας πέτρα στην πέτρα, θα κάνω και την τοποθεσία της άγνωστη στο μέλλον, για να την ξανακάνω εγώ γνωστή. Έτσι θα δοξάσω το ταξίδι μου. Δεν είναι αυτό κάτι;»

Και πιο κάτω: «Η Σπάρτη είναι η πέμπτη πόλη που κάτεσκαψα. Ασχολούμαι τώρα με την καταστροφή των βαθύτερων θεμελίων του ναού του Αμυκλαίου Απόλλωνα. Θα κατέστρεφα και άλλους αρχαίους τόπους το ίδιο εύκολα, αν με άφηναν. Τον πύργο τον γκρέμισα ολοκληρωτικά».

Για την Τροιζήνα αναφέρει: «Γκρέμισα ότι απέμεινε από τα οχυρά και τους ναούς της». Και με απίστευτη αφέλεια ομολογεί: «Από τους περιηγητές που προηγήθηκαν δεν θυμάμαι να τόλμησε κανείς να κατεδαφίσει πύργους και άλλα μεγάλα κτίρια!»

Παρανοϊκός; Ημιμαθής; Φανατικός εχθρός του αρχαίου πνεύματος εξαιτίας και της ιδιότητας του ως κληρικού, δεν ξέρει κανείς την ακριβή απάντηση. Ίσως λίγο από όλα. Το βέβαιο ωστόσο είναι πως η καταστροφή που προκάλεσε είναι κολοσσιαία και σ’ αυτήν οφείλεται η εξαφάνιση της αρχαίας Σπάρτης, της Τροιζήνας και της Ερμιόνης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, που ο ίδιος δίνει, μόνο στη Σπάρτη πλήρωσε 1.200 ημερομίσθια για το γκρέμισμα των μνημείων και των κτιρίων που σώζονταν ακόμη. Ανατριχιάζει κανείς με την σκέψη ότι θα μπορούσε ο Fourmont να μεταφέρει το βαρβαρικό μένος στην Ολυμπία, που την επίσκεψη της μάλιστα είχε προγραμματίσει. Αλλά ανακλήθηκε, ευτυχώς, στη Γαλλία λίγο αργότερα.