Φοίβος Πιομπίνος

Το ρήμα συνίσταται αποκτά διάφορες σημασίες ανάλογα με την πρόθεση, με την οποία συντάσσεται. Συντασσόμενο με την πρόθεση από παίρνει την έννοια του «αποτελείται» (π.χ. το υλικό συνίσταται από μία καινούργια χημική ένωση). Με την πρόθεση σε σημαίνει «έγκειται, βρίσκεται, υπάρχει» (π.χ. η δουλειά των δημοσιογράφων συνίσταται στο να ενημερώνουν τον κόσμο / σε τι συνίσταται το κατηγορητήριό του;). Το ρήμα συνιστάται σημαίνει «προτείνεται, δίνεται η συμβουλή, γίνεται η σύσταση» […]

Πρέπει να διακρίνουμε σημασιολογικά, μορφολογικά και ορθογραφικά τη λέξη σύγχιση από την ομόηχή της σύγχυση. Η σύγχιση παράγεται από το ρήμα συγχίζω / -ομαι και δηλώνει την κατάσταση εκείνη ψυχικού αναβρασμού ή ανεξέλεγκτου εκνευρισμού, την ταραχή, τη διατάραξη της ψυχικής ηρεμίας ενός ατόμου: ο γιατρός συνέστησε στον πελάτη του να αποφεύγει τις συγχίσεις. Η λέξη σύγχυση ειναι παράγωγο του ρήματος συγχέω και δηλώνει: 1. την ασάφεια του νοήματος στον προφορικό […]

Η σορός και ο σωρός είναι ομόηχες λέξεις διαφορετικού γένους και διαφορετικής σημασίας και χρήσεως. Η λέξη σορός σημαίνει «τον νεκρό, το σώμα του νεκρού που βρίσκεται μέσα σε φέρετρο» (π.χ. η σορός του αρχιεπισκόπου θα εκτεθεί σε λαϊκό προσκύνημα στον καθεδρικό ναό) και κατ’ επέκτασιν το φέρετρο, την κάσα στην οποία έχει τοποθετηθεί ο νεκρός. Η λέξη σωρός σημαίνει «πλήθος πραγμάτων στοιβαγμένων στον ίδιο χώρο το ένα πάνω στο […]

Η λέξη επήρεια αναφέρεται κυρίως στην επενέργεια σε κάποιον διαφόρων ουσιών, όπως λ.χ. φάρμακα, ναρκωτικά, αλκοολούχα ποτά κ.ά. και επομένως έχει γενικότερα αρνητική εννοιολογική χροιά: ο αθλητής τελούσε υπό την επήρεια αναβολικών / η επήρεια των ψυχοφαρμάκων ενδέχεται να τού αλλοιώσει την όλη συμπεριφορά. Η λέξη επιρροή αναφέρεται 1. στην επίδραση που ασκείται σε κάποιο πρόσωπο ή στη διαμόρφωση αποτελέσματος: ο τάδε εφοπλιστής ασκεί μεγάλη οικονομική επιρροή στη ναυτιλία της […]

Τα ουσιαστικά που λήγουν σε –ία, που τονίζονται δηλαδή στην παραλήγουσα, γράφονται με ιώτα. Παραδείγματα: αδικία, ανεργία, αποτυχία, βιολογία, δοκιμασία, επιτυχία, ζημία, κακία, ομιλία, ομολογία, ταινία, τιμωρία, φιλοσοφία, ψυχολογία κ.ά. Επίσης τα κύρια οινόματα: Γαλλία, Δανία, Ισπανία, Ιταλία, Ολλανδία, Καππαδοκία, Λαμία, Λευκωσία κ.ά. Εξαιρέσεις: μολονότι τονιζόμενα στην παραλήγουσα, γράφονται με –εία α) Τα ουσιαστικά που παράγονται από ρήματα σε –εύω/-εύομαι, όπως π.χ. βασιλεία (βασιλ-εύω), δουλεία (δουλ-εύω), ειρωνεία (ειρων-εύομαι), νηστεία (νηστ-εύω), […]

Το επίθετο επιβατικός αναφέρεται εν γένει στους επιβάτες και επομένως χρησιμοποιείται για ό,τι έχει σχέση με επιβάτες. ΄Ετσι κάνουμε λόγο π.χ. για: επιβατική κίνηση, επιβατικό αυτοκίνητο/πλοίο/κοινό, επιβατικά μέσα συγκοινωνίας. Το επίθετο επιβατηγός δηλώνει ειδικότερα τη μεταφορά επιβατών και αναφέρεται κανονικά σε μέσα μεταφοράς. ΄Ετσι κάνουμε λόγο π.χ. για: επιβατηγό πλοίο / επιβατηγό αυτοκίνητο. Στο επίθετο επιβατηγός αντιτίθεται σμασιολογικά το επίθετο φορτηγός: φορτηγό πλοίο – φορτηγό αυτοκίνητο. Πάντως τα επίθετα επιβατικός […]

Το ρήμα εκπλήσσω και το απ’ αυτό παραγόμενο ουσιαστικό έκπληξη δηλώνουν συνήθως ευχάριστο, θετικό για τον ομιλητή ξάφνιασμα (Ο διάσημος τραγωδός μας εξέπληξε με την ερμηνεία του στον «΄Αμλετ» - Η μεγάλη έκπληξη της βραδιάς υπήρξε η εμφάνιση του πρωθυπουργού στα εγκαίνια του νέου εμπορικού κέντρου). Απεναντίας το ρήμα καταπλήσσω με το ουσιαστικό του κατάπληξη δηλώνουν κατά κανόνα δυσάρεστο, αρνητικό για τον ομιλητή ξάφνιασμα (Με κατέπληξε το βάθος του θράσους […]

Συχνά συγχέονται τα ρήματα εγκύπτω και ενσκήπτω, πιθανώς λόγω ομοηχίας των δύο αυτών λέξεων, μολονότι διαφέρουν εντελώς μεταξύ τους τόσο ετυμολογικά όσο και σημασιολογικά. Το ρήμα εγ-κύπτω (εν+κύπτω) σημαίνει: 1. σκύβω και εξετάζω με προσοχή (αντικείμενο ή γεγονός, συμβάν, κατάσταση, ζήτημα κ.λπ.), προσηλώνω το ενδιαφέρον μου σε κάτι (π.χ. η οικονομική επιθεώρηση ενέσκυψε στα προβλήματα των φοροαπαλλαγών) 2. καταγίνομαι συστηματικά και με ζήλο με κάτι (π.χ. εδώ και χρόνια εγκύπτω […]

΄Οπως συμβαίνει και με άλλα ρήματα (δίδω – δίνω, λύω – λύνω, στέλλω – στέλνω, βάλλω – βάζω κ.ά.), τα περισσότερα σύνθετα διατηρούν τον αρχικό τύπο του ρήματος (εν προκειμένω του κλείω) και όχι τον νεότερο τύπο (κλείνω). ΄Ετσι έχουμε τα ρήματα: απο-κλείω, εγ-κλείω, εμ-περι-κλείω, περι-κλείω και (το νεότερο) εσω-κλείω, ενώ από το κλείνω έχουμες μόνο το νεότερο ανοιγο-κλείνω. Συχνά συγχέεται ο αόριστος του κλείνω με το ομόηχο κλίνω, που […]