Κείμενα

Το λυπάμαι ως αμετάβατο ρήμα σημαίνει «αισθάνομαι λύπη για κάποιον/κάτι», ενώ ως μεταβατικό ρήμα που χρησιμοποιείται ιδίως σε επικλήσεις/παρακλήσεις του τύπου λυπήσου με / λυπηθείτε μας / τον λυπήθηκα πολύ σημαίνει «συμπαρίσταμαι σε κάποιον από λύπη με τη διάθεση να ανακουφίσω τον πόνο του». Με τη μεταβατική σημασία του ρήματος λυπάμαι χρησιμοποιούνται και τα ρήματα σπλαχνίζομαι (π.χ. τον σπλαχνίστηκε ο δικαστής) και σπανιότερα η λόγια μορφή του ευσπλαχνίζομαι, δηλαδή δηλώνουν […]

΄Ολα τα υποκοριστικά των λέξεων που λήγουν σε –άκι δεν κλίνονται στη γενική ούτε του ενικού ούτε του πληθυντικού. ΄Ετσι δεν λέμε ούτε γράφουμε ποτέ για το σπιτάκι, του σπιτακίου, ή για τα σπιτάκια, των σπιτακίων Η λέξη φίλη δεν σχηματίζει γενική πληθυντικού (των φίλων) για λόγους αποφυγής της σύγχυσης που θα προέκυπτε με το αρσενικό (ο φίλος – των φίλων). ΄Ετσι, όταν προκύπτει η ανάγκη σχηματισμού της γενικής πληθυντικού […]

Πρόκειται για τρεις διαφορετικές στην προέλευση και τη σημασία τους λέξεις. Ο τόνος δηλώνει γλωσσολογικά το ύψος ή την ένταση της φωνής στον προφορικό λόγο σε ένα σημείο λέξεως, καθώς και το διακριτικό σημείο (οξεία, βαρεία και περισπωμένη) που σημειώνεται πάνω από το φωνήεν συλλαβής μιας λέξης (π.χ. παραλείπω τους τόνους στις λέξεις όταν γράφω). Επίσης δηλώνει το ύψος, την ένταση της φωνής (π.χ. ύψωσε τον τόνο της φωνής του […]

Σημαντικός είναι ο αριθμός των λογίων τριγενών και δικατάληκτων επιθέτων σε –ων, -ον που χρησιμοποιούνται και σήμερα ιδίως στον δοκιμιακό λόγο (π.χ. αβρόφρων, αγνώμων, αιθεροβάμων, ακτήμων, αλλόφρων, ατέρμων, άφρων, βασιλόφρων, γενναιόφρων, δεισιδαίμων, δουλόφρων, εθνικόφρων, ειδήμων, είρων, ελάσσων, ελεήμων, ελευθερόφρων, ευγνώμων, ευδαίμων, ήσσων, ισχυρογνώμων, κρείσσων, ματαιόφρων, μεγαλόφρων, μείζων, μετριόφρων, νοήμων, νομιμόφρων, οικτίρμων, ορθόφρων, παράφρων, πείσμων, πολυπράγμων, σώφρων, ταπεινόφρων, υψηλόφρων, φιλοθεάμων, φιλοπράγμων, φιλόφρων κ.ά.). Τα εν λόγω επίθετα κλίνονται όπως στην καθαρεύουσα. […]

Τα ουσιαστικά χρησιμότητα και ωφελιμότητα, καθώς και τα παράγωγά τους επίθετα χρήσιμος και ωφέλιμος έχουν θετικό (εύσημο) περιεχόμενο, αφού δηλώνουν κάτι που χρησιμεύει, εξυπηρετεί και ωφελεί τον άνθρωπο. Απεναντίας τα ουσιαστικά χρησιμοθηρία και ωφελιμισμός καθώς και τα παράγωγά τους επίθετα χρησιμοθηρικός και ωφελιμιστής έχουν αρνητική (κακόσημη) σημασία. Η λέξη χρησιμοθηρία σημαίνει την υπερβολική επιδίωξη για την απόκτηση από κάποιον μόνον ό,τι θεωρεί χρήσιμο για τον εαυτό του, το οποίο αναφέρεται […]

Καταρχάς πρέπει να επισημανθεί πως συχνά χρησιμοποιείται εσφαλμένα ο τύπος ωρίμανση αντί του ορθού τύπου ωρίμαση, τον οποίο επιβάλλει η παραγωγή της εν λόγω λέξης από το ρήμα σε –άζω, το ωριμάζω. Με το ρήμα ωριμάζω, λοιπόν, ακολουθείται ό,τι και με τα άλλα ρηματα σε –άζω, όπως αποβιβάζω – αποβίβαση, εκγυμνάζω – εκγύμναση, εκδικάζω - εκδίκαση, εκφράζω – έκφραση, εξετάζω – εξέταση, εξουσιάζω – εξουσίαση, επιβιβάζω – επιβίβαση, εστιάζω – […]

Το επίθετο ψηλ-ός, -ή, -ό χρησιμοποιείται τόσο για ανθρώπους όσο και για πράγματα (π.χ. ψηλός άντρας, ψηλή γυναίκα, ψηλό παιδί, ψηλός φράχτης, ψηλό βουνό, ψηλό δέντρο, ψηλό ταβάνι, ψηλά τακούνια κ.λπ.). Ωστόσο το αντώνυμό του κοντ-ός, -ή, -ό χρησιμοποιείται κυρίως για πρόσωπα, ενώ το αντώνυμό του χαμηλ-ός, -ή, -ό χρησιμοποιείται κυρίως για πράγματα. ΄Ετσι, στα παραπάνω παραδείγματα δεν γίνεται να κάνουμε λόγο για χαμηλό άντρα, χαμηλή γυναίκα ή χαμηλό παιδί, […]

Με την κατάληξη –ιος γράφονται: 1. Όλα τα βαπτιστικά ονόματα (ανθρωπωνύμια) όπως π.χ. Αντώνιος, Γεώργιος, Δημήτριος, Ελευθέριος, Ευγένιος, Ευσέβιος, Ευστάθιος, Ευστράτιος, Ευτύχιος, Ονούφριος, Φανούριος κ.ά. Εξαιρούνται και γράφονται με –ειος τα Βασίλειος και Δαρείος. 2. Όλα τα τοπωνυμικά επίθετα όπως π.χ. Ζακύνθ-ιος (Ζάκυνθος), Θάσ-ιος (Θάσος), ΄Ιμβρ-ιος (΄Ιμβρος), Καλύμν-ιος (Κάλυμνος), Κορίνθ-ιος (Κόρινθος), Κύθν-ιος (Κύθνος), Λέρ-ιος (Λέρος), Λέσβ-ιος (Λέσβος), Μετσόβ-ιος (Μέτσοβο), Νάξ-ιος (Νάξος), Νισύρ-ιος (Νίσυρος), Ολύμπ-ιος (΄Ολυμπος), Πάρ-ιος (Πάρος), Ρόδ-ιος (Ρόδος), Σάμ-ιος […]

Τα επίθετα και επαγωγικός και απαγωγικός χαρακτηρίζουν δύο διαφορετικές, αντίθετες στην πορεία τους, προσεγγίσεις της γνωστικής διαδικασίας (επιστημονικής, διδακτικής κ.λπ.). Φιλοσοφικά ο επαγωγικός είναι αυτός που σχετίζεται με τη συναγωγή γενικού συμπεράσματος από επιμέρους προτάσεις: επαγωγικός συλλογισμός / επαγωγική μέθοδος. Η επαγωγική (γαλλ. induction) βαίνει από τα ειδικά προς τα γενικά, από τα επιμέρους στο όλον. Η επαγωγική είναι επιστημολογικά η μέθοδος που κινείται από τα εμπειρικά δεδομένα προς τη […]