Περί του Εαυτού

Μία από τις καταπληκτικότερες ρήσεις του Χριστού, εκτός από το «αγαπάτε αλλήλους», είναι η εντολή «ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν» (Μάρκ. ιβ’ 31, Λουκ. ι’ 27, Ρωμ. ιγ’ 9, Γαλ. ε’ 14). Με αυτήν ο Χριστός έθεσε σαφέστατα και απόλυτα το μέτρο της αγάπης προς τον πλησίον, η οποία δεν πρέπει να υπερβαίνει ούτε όμως και να υπολείπεται της αγάπης προς τον εαυτό. Εκ πρώτης όψεως η χριστική αυτή εντολή ξενίζει καθώς μοιάζει να υποθάλπει μιαν εγωιστική αντιμετώπιση του ζητήματος, πράγμα που είναι αδιανόητο. «Ποιον εαυτό να αγαπήσεις;» αναρωτιούνται οι αντιρρησίες της xριστικής διδασκαλίας. Δεν είναι ωστόσο δυνατόν να θέτει ο Χριστός ως μέτρο της αγάπης μας τον εαυτούλη μας. Περί του Εαυτού πρόκειται λοπόν, οπότε προϋποτίθεται η γνώση ακριβώς αυτού του Εαυτού, ειδαλλιώς πώς να αγαπήσεις τον πλησίον σου. Γι’ αυτό όμως προηγήθηκε η αρχαιοελληνική φιλοσοφία και ηθική που μίλησε για την αυτογνωσία με την πασίγνωστη προτροπή: «γνῶθι σαυτόν». Το ρητό αυτό, που ήταν γραμμένο με χρυσά γράμματα στους Δελφούς, κάποιοι αρχαίοι το απέδιδαν στον Χείλωνα ή άλλον από τους επτά σοφούς. Πάντως ο Σωκράτης όχι μόνο βέβαια το ενστερνίστηκε αλλά και το έκανε κεντρικό πρόσταγμα της διδασκαλίας του για ενάρετο βίο, προβάλλοντάς το μετ’ επιτάσεως, ώστε πολλοί να του αποδίδουν την πατρότητα. Ο Σωκράτης πρέσβευε την αυτογνωσία υπό την έννοια του να αποκτήσει κανείς σαφή γνώση περί των δυνάμεών του και του προορισμού του. Δεν λογάριαζε τίποτα αναγκαιότερο από το να εξετάζει κανείς τον εαυτό του και τους άλλους, «Ὁ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτὸς ἀνθρώπῳ», έλεγε.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος piombinos.com