Γλωσσικά τινα (91): διάφορες πολύσημες λέξεις

Η λέξη βαριά ως ουσιαστικό σημαίνει το βαρύ και μεγάλο σιδερένιο σφυρί, ενώ ως επίρρημα έχει τη σημασία του με δύναμη, με δυσκολία, με δυσαρέσκεια, με πάθος, με ψυχική οδύνη, με κόπο, κουρασμένα, πολύ άσχημα, βαθιά κ. ά.
Η λέξη ζυγός σημαίνει: 1. την παραδοσιακή ζυγαριά. 2. το οριζόντιο τμήμα, στέλεχος της παραδοσιακής ζυγαριάς, από τις άκρες του οποίου αναρτώνται οι δύο πλάστιγγες 3. το εγκάρσιο εξάρτημα σε άροτρα ή άμαξες, στο οποίο ζεύονται τα υποζύγια 4. την κάθε είδους καταπίεση, το τυραννικό καθεστώς (π.χ. «του ΄Ελληνος ο τράχηλος ζυγόν δεν υποφέρει») 5. τη στοίχιση σε ευθεία γραμμή κατά μέτωπο, καθώς και καθεμιά από τις γραμμές αυτές (π.χ. τους ζυγούς λύσατε).
Η λέξη καλαμάρι σημαίνει: 1. το γνωστό κεφαλόπεδο μαλάκιο με σώμα επίμηκες και πλατύ. 2. το μικρό δοχείο, όπου τοποθετούσαν παλαιότερα το μελάνι για το γράψιμο, που ονομάζεται αλλιώς μελανοδοχείο. 3. την ειδική θήκη, στην οποία τοποθετούσαν παλαιότερα τις πένες από καλάμι.
Η λέξη κυδώνι σημαίνει: 1. τον μεγάλο, σφαιρικό καρπό του δέντρου της κυδωνιάς, κίτρινου χρώματος, με δυνατό άρωμα και στυφή γεύση, που χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική και γενικότερα στη μαγειρική. 2. ένα οστρακοειδές μαλάκιο, ένα είδος αχηβάδας, σε κοινή ονομασία.
Η λέξη μπρίκι σημαίνει: 1. το μεγάλο δικάταρτο ιστιοφόρο πολεμικό πλοίο του 19ου αιώνα, με εκτόπισμα που του επέτρεπε να φέρει αρκετά πυροβόλα. Η λέξη προέρχεται από την αγγλική brig, συντομευμένος τύπος του brigantine. 2. το μικρό μεταλλικό σκεύος της κουζίνας, που έχει λαβή και χρησιμοποιείται κυρίως για το βράσιμο του καφέ αλλά και διαφόρων αφεψημάτων (π.χ. τσαγιού, φασκόμηλου κ.ά). Η λέξη προέρχεται από την τουρκική ibrik.
Η λέξη σπουδή σημαίνει: 1. Τη σοβαρή και συστηματική ενασχόληση με συγκεκριμένο αντικείμενο, η οποία αποσοπεί στη βαθιά και ουσιαστική γνώση του και στη μετέπειτα άσκησή του. 2. Το καλλιτέχνημα που αποτελεί φάση προετοιμασίας για το τελικό έργο και που γίνεται για να μελετήσει ο καλλιτέχνης το αντικείμενό του και να δοκιμάσει και να βελτιώσει την τεχνική του (λ.χ. οι σπουδές για πιάνο του Σοπέν, οι σπουδές του Μιχαήλ Αγγέλου για τον Δαβίδ). 3. τη βιασύνη.
Η λέξη σύριγγα σημαίνει: 1. το πνευστό μουσικό όργανο από καλαμένιους σωλήνες διαφορετικού μεγάθους, που στερεώνονται ο ένας πλάι στον άλλον. 2. το κυλινδρικής μορφής ιατρικό όργανο που χρησιμεύει στη λήψη υγρών από το σώμα ή στην έγχυση στο σώμα φαρμάκων ή άλλων ουσιών σε υγρή μορφή. 3. το εργαλείο με το οποίο αντλείται νερό, συνώνυμο της υδραντλίας, της τρόμπας. 4. τη σφυρίχτρα που χρησιμοποιούν οι κυνηγοί. 5. το όργανο των πτηνών που βρίσκεται στην τραχεία και με το οποίο παράγεται η φωνή τους. 6. τα ισχυρά ξύλα που βρίσκονται κατά μήκος της ναυπηγικής σχάρας.
Η λέξη τόνος, στην οποία έχουμε αναφερθεί και σε προηγούμενο σημείωμά μας, σημαίνει: 1. την έξαρση της φωνής σε ορισμένη συλλαβή μιας λέξης και τη γραπτή δήλωσή της με τηγν οξεία, τη βαρεία και την περισπωμένη. 2. τον μουσικό ήχο, το φθόγγο. 3. το μέτρο χωρητικότητας (π.χ. ένας τόνος ατσάλι).
H λέξη τσίχλα σημαίνει: 1. ένα μικρό εντομοφάγο ωδικό πτηνό με στητό παράστημα, πυρρόξανθο ή καστανό πάνω μέρος και υπόλευκο κάτω στήθος και πλευρά διάστικτα συνήθως μέ σκούρες κηλίδες. Είναι η αρχαία κίχλη. 2. τη μαστίχα που κυκλοφορεί συσκευασμένη σε τεμάχια μικρού μεγέθους, περιέχει γαλακτώδη χυμό και γλυκαντικές ουσίες και τη μασάει κανείς για πολλή ώρα χωρίς να την καταπίνει.
Η λέξη φρέζα (από την ιταλική fresa και τη γαλλική fraise) σημαίνει: 1. την εργαλειομηχανή που χρησιμοποιείται για την κατεργασία ξύλου ή μετάλλου 2. το εκγλύφανο που είναι ένα περιστροφικό κοπτικό εξάρτημα από χάλυβα. 3. το οδοντιατρικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για την απόξεση των οδοντικών ιστών, οι οποίοι έχουν προσβληθεί από τερηδόνα. 4. το άροτρο που διακρίνεται των άλλων ειδών από τη σειρά λεπίδων του, οι οποίες στηρίζονται σε περιστρεφόμενο κύλινδρο και με τις οποίες γίνεται το όργωμα. 5. το καλλωπιστικό εύοσμο φυτό της οικογένειας των ιριδιδών, που ονομάζεται και φρέζια
Η λέξη χτένι και κτένι σημαίνει: 1. το γνωστό επίμηκες αντικείμενο με τις πυκνές οδοντωτές προεξοχές, που χρησιμοποιούμε για τη διευθέτηση των μαλλιών μας 2. το εξάρτημα του αργαλειού, με το οποίο διαχωρίζονται οι κλωστές του στημονιού. 3. το εργαλείο με τις χοντρές, αραιές οδοντωτές προεξοχές που χρησιμεύει για το μάζεμα της ελιάς. 4. το μικρό θαλάσσιο οστρακόδερμο με δύο άνισα κελύφη, που ζει στην άμμο κι έχει σχήμα αχηβάδας, και αλιεύεται για τη χυμώδη σάρκα του.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος  piombinos.blogspot.gr