Γλωσσικά τινα (98): περί του δηλωτικού του τόπου καταγωγής

Στην ελληνική γλώσσα, όπως και σε πλείστες άλλες γλώσσες, η κατάληξη αρκετών επωνύμων δηλώνει τον τόπο καταγωγής εκείνου που φέρει το επώνυμο. ΄Ετσι λόγου χάριν τα οικογενειακά ονόματα που λήγουν σέ –ίδης (π.χ. Σεμερτζίδης, Καζαντζίδης κ.ά) ή –άδης (π.χ. Καστοριάδης) δηλώνουν καταγωγή ποντιακή και μικρασιατική. Τα επώνυμα σε –άκης (π.χ. Καζαντζάκης, Θεοδωράκης κ.ά.) δηλώνουν κρητική καταγωγή.Τα λήγοντα σε –άτος επώνυμα (π.χ. Ιακωβάτος, Λασκαράτος κ.ά.) δηλώνουν κεφαλλονίτικη καταγωγή. Τα λήγοντα σε –άκος (π.χ. Μανάκος, Καργάκος κ.ά.) ή σε –έας (π.χ. Σκαλκέας, Μαυρέας κ.ά.) οικογενειακά ονόματα προέρχονται από τη Μάνη. Τα σε –έλ(λ)ης λήγοντα επώνυμα (π.χ. Ζουγανέλης, Αλεπουδέλης κ.ά.) δηλώνουν καταγωγή από τη Λέσβο.
Η πολύ διαδεδομένη κατάληξη σε –(ό)πουλος δηλώνει καταγωγή από την Πελοπόννησο και προέρχεται από το μεσαιωνικό πούλ(λ)ος (<λατ. pullus=νεοσσός). Η κατάληξη αυτή δήλωνε αρχικά «τό παιδί τού…», για ζώα (λ.χ. γουρούνι – γουρουνόπουλο, κλώσσα – κλωσσόπουλο, λύκος – λυκόπουλο, πέρδικα – περδικόπουλο κ.ά.) κι έπειτα για ανθρώπους (λ.χ. άρχοντας – αρχοντόπουλο, βασιλιάς – βασιλόπουλο, βοσκός – βοσκόπουλο, καπετάνιος – καπετανόπουλο, πρίγκιπας – πριγκιπόπουλο, πρόσφυγας – προσφυγόπουλο, ρήγας – ρηγόπουλο, τσοπάνης – τσοπανόπουλο, χωριάτης -χωριατόπουλο κ.ά.). Ανάλογη σημασία έχει και η κατάληξη σε -ογλου/-όγλου (π.χ. Κόντογλου, Εμφιετζόγλου) (από το –oglu της Τουρκικής), που δηλώνει καταγωγή από τη Μικρά Ασία.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος  piombinos.blogspot.gr