Γλωσσικά τινα (ΡΠΒ’): τα ρήματα καταλαμβάνω και καταλαβαίνω

Το ρήμα καταλαμβάνω δεν είναι όπως θα νόμιζε κάποιος αδαής ο καθαρευουσιάνικος τύπος του ρήματος καταλαβαίνω. Τα εν λόγω δύο σύνθετα ρήματα διαφέρουν σημασιολογικά.

Το καταλαμβάνω σημαίνει 1. κυριεύω ύστερα από έντονη προσπάθεια (συχνά με τη χρήση στρατιωτικής βίας): ύστερα από πολύχρονη πολιορκία οι Τούρκοι κατέλαβαν τον Χάνδακα 2. κάνω κατάληψη: αντιεξουσιαστές κατέλαβαν τα γραφεία του ακροδεξιού κόμματος 3. πιάνω κάποιον ή βρίσκω κάποιον σε συγκεκριμένη κατάσταση: η αστυνομία κατέλαβε εξ απροόπτου τον φυγόδικο 4. εκτείνομαι σε συγκεκριμένο χώρο: το διαμέρισμά μου καταλαμβάνει ολόκληρο τον τρίτο όροφο της πολυκατοικίας όπου κατοικώ 5. τοποθετούμαι σε καθορισμένο πλαίσιο: οι καλεσμένοι κατέλαβαν τις θέσεις τους στο εορταστικό τραπέζι 6. αποκτώ μετά από διεκδίκηση ή με βίαιο τρόπο: οι συνταγματάρχες κατέλαβαν πραξικοπηματικώς την εξουσία.

     Το καταλαβαίνω σημαίνει αντιλαμβάνομαι τη σημασία, το νόημα: δυσκολεύομαι να τον καταλάβω όταν μιλάει έτσι γρήγορα / με τη συμπεριφορά του μού έδωσε να καταλάβω πως ήμουν ανεπιθύμητος στο σπίτι του / δεν καταλαβαίνω Ρουμανικά.

Τα ως άνω δύο ρήματα διαφέρουν όμως και μορφολογικά στον αόριστο. Το ρήμα καταλαμβάνω γίνεται στον αόριστο κατέλαβα: οι αντάρτες κατέλαβαν τις θέσεις των αντιπάλων τους. Το ρήμα καταλαβαίνω γίνεται στον αόριστο κατάλαβα: δεν κατάλαβα διόλου τι εννοούσε.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος    piombinos.com