Γλωσσικά τινα (ΡΠΕ’): αποπομπαίος ή αποδιοπομπαίος;

Επειδή κάποιοι αναγνώστες της ιστοσελίδας μας απόρησαν με τη  φράση αποπομπαίος τράγος, που χρησιμοποίησα σε προηγούμενο κείμενό μου, και θεώρησαν  καλό να με διορθώσουν, αισθάνομαι την υποχρέωση να εξηγήσω τι είναι το ορθό. Η εν λόγω φράση, τόσο ως περιεχόμενο όσο και ως γλωσσική διατύπωση, είναι προϊόν ανάμειξης δύο διαφορετικών παραδόσεων και δύο διαφορετικών λεκτικών δηλώσεων: του αρχαίου ελληνικού ρήματος αποδιοπομπούμαι που  σημαίνει «αποτρέπω κακά, εξορκίζω» (μαρτυρείται ήδη στον πλατωνικό Κρατύλο)  και του αποπομπαίος τράγος της Παλαιάς Διαθήκης, που λόγω του αρχαίου ρήματος έγινε αποδιοπομπαίος. Όμως το επίθετο  αυτό αποτελεί νεολογισμό, που μαρτυρείται  μόλις από τη δεκαετία του 1880. Από πλευράς περιεχομένου, και οι δύο ως άνω παραδόσεις στηρίζονται στην έννοια του «εξιλαστήριου θύματος» και της «κάθαρσης». Ο αποπομπαίος τράγος είναι εκείνος στον οποίο  έπεφτε ο κλήρος κάθε επτά χρόνια να αφεθεί ελεύθερος στην έρημο από τον Εβραίο αρχιερέα, μεταφέροντας πάνω του το βάρος των αμαρτιών ολόκληρου του λαού (Π.Δ. Λευϊτικόν 16, 8-10).

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.com