Γλωσσικά τινα (193): η χρήση των λέξεων έλλειψη και έλλειμμα

Οι λέξεις έλλειψη και έλλειμμα χρησιμοποιούνται συνήθως εσφαλμένα· κι όμως η σημασία τους είναι διακριτή.

Η λέξη έλλειψη σημαίνει 1. την κατάσταση κατά την οποία δεν υπάρχει κάποιος ή κάτι, την ανυπαρξία, την απουσία: έλλειψη απαρτίας, εμπιστοσύνης, ενδιαφέροντος, οργάνωσης, πείρας, πίστης, προσωπικού, χρόνου, ψυχραιμίας 2. (μτφ.) την ατέλεια, το ελάττωμα: η εργασία του εμφανίζει σοβαρές ελλείψεις. Αφήνουμε επί του παρόντος ασχολίαστη τη γλωσσολογική και τη μαθηματική σημασία της λέξης.

Η λέξη έλλειμμα σημαίνει  σχεδόν αποκλειστικά το χρηματικό ή άλλο ποσό που λείπει έναντι εκείνου που προβλεπόταν ή έπρεπε να υπάρχει: λογιστικό, εμπορικό έλλειμμα / έλλειμμα ταμείου, αποθήκης / έλλειμμα προϋπολογισμού/ έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου.

Η λέξη έλλειμμα σε χρήσεις όπως «έλλειμμα δημοκρατίας», «έλλειμμα αξιοπιστίας της κυβέρνησης» αποδίδει το ξενόφερτο deficit, το οποίο συνηθίζεται στο «γλωσσικό ιδίωμα» των τεχνοκρατών της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης με ανάλογες χρήσεις. Και μολονότι είναι ένας οικονομικός όρος, που αφορά στον προϋπολογισμό και τα δημόσια λογιστικά, χρησιμοποιείται πια και στα ελληνικά μεταφορικά και καταχρηστικά, αντί του ορθού όρου έλλειψη (δημοκρατίας, αξιοπιστίας κ.τ.ο.).

Προκειμένου για τη λέξη έλλειψη, το πρόβλημα είναι διαφορετικό. Παρατηρούμε πως η λέξη έλλειψη που κυριολεκτικά σημαίνει «μου λείπει κάτι,  στερούμαι κάτι που χρειάζομαι ή που είναι γενικότερα προς όφελός μου» (έλλειψη μέτρων, έλλειψη κύρους, έλλειψη αγάπης/ καλοσύνης/ πίστης κ.τλ.), χρησιμοποιείται εσφαλμένα και με κακόσημες έννοιες (έλλειψη κακίας! έλλειψη μίσους!  Έλλειψη φθόνου!) Στις περιπτώσεις αυτές δεν εννοούμε βέβαια την έλλειψη (σαν να ήταν κάτι που χρειαζόμαστε ή επιθυμούμε και μας λείπει…), αλλά την απουσία ή ανυπαρξία ή αποφυγή ή άλλες λέξεις ανάλογα με τα λεγόμενα.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος    piombinos.com