Γλωσσικά τινα (ΤΙΘ΄): η δοτική ηθική

      Πάντοτε με συγκινούσε η τρυφερότητα εκφράσεων στην Ελληνική όπως π.χ. «πρόσεξε μη μού κρυώσεις», «κοίταζε μπροστά σου να μη μού πέσεις», «φρόντισε να μη μού βραχείς», «μη μού στενοχωριέσαι, ψυχή μου», «μη μού λυπάσαι, καλό μου παιδί», «να μού φιλήσεις τα παιδιά»  που εκφράζουν την έγνοια και την αγάπη κάποιου ανθρώπου για κάποιο άλλο αγαπημένο του πρόσωπο. Καθ΄όσον είμαι σε θέση να γνωρίζω, πρόκειται για έναν λεκτικό τρόπο που δύσκολα μεταφράζεται σε άλλη γλώσσα και  αναφέρεται στο συντακτικό της αρχαιοελληνικής ως δοτική ηθική με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη φράση: «Ως καλός μοι ο πάππος!» (=τι ωραίος που μού είναι ο παππούς).  Ο τρόπος αυτός φανέρωνε το πρόσωπο που συμμετείχε σε ό,τι εξέφραζε  το ρήμα (δοτική της συμπάθειας), που χαιρόταν ή λυπόταν για κάτι, δηλαδή προς απαρέσκεια ή δυσαρέσκεια, χαρά ή λύπη εκείνου στον οποίο συνέβαινε  αυτό που δήλωνε η πρόταση (δοτική ηθική), το πρόσωπο που ωφελείτο ή βλαπτόταν (δοτική χαριστική ή αντιχαριστική). Και ενώ στην Αρχαιοελληνική χρησιμοποιείται κανονικά η δοτική της προσωπικής αντωνυμίας πρώτου ή δευτέρου προσώπου, στη Νεοελληνική χρησιμοποιείται η αιτιατική. Ο τρόπος αυτός απαντάται και στη λατινική γλώσσα. Όμως  και στη γαλλική γλώσσα μού έρχεται πρόχειρα η πρόταση: «Prends-moi la bonne partie» και στη γερμανική οι προτάσεις: «Küss mir die Kinder» (=φίλησέ μου τα παιδιά) και «Werde mir nur nicht krank» (=κοίτα μη μού κρυώσεις), μόνο  που η δεύτερη πρόταση έχει περισσότερο απειλητική χροιά. Τέτοιες τρυφερές προτάσεις όπως οι ελληνικές είναι ωστόσο σπανιότατες στις προαναφερθείσες γλώσσες.

       Φοίβος Ι. Πιομπίνος    piombinos.com