Περί του Πριγκιπάτου του Θεόδωρου

Το Πριγκιπάτο του Θεόδωρου  ή της Θεοδωρούς στη νοτιοδυτική  Κριμαία υπήρξε το τελευταίο ελεύθερο ελληνικό έδαφος μετά την ΄Αλωση το 1453. Το εν λόγω κράτος ήταν γνωστό και ως Γοτθία λόγω της παραμονής γερμανικών φυλών στην περιοχή αιώνες νωρίτερα. Στην καθομιλουμένη ονομαζόταν Θεοδωρίτσι, δηλαδή μικρή Θεοδωρώ. Δημιουργήθηκε από τη διάσπαση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά την άλωση της Βασιλεύουσας  από τους σταυροφόρους και τις αυτονομιστικές τάσεις του 12^ου και του 13^ου αιώνα με πρωτεύουσα το Δώρος, γνωστό κι ως Θεόδωρος. Τα ερείπια του κάστρου βρίσκονται σε απόσταση 30 χλμ. από τη Σεβαστούπολη και  15 χλμ. από τη Χερσώνα, στο σημερινό Μανγκούπ (Mangup). Το πριγκιπάτο απετέλεσε αρχικά μέρος της ποντιακής επικράτειας της Τραπεζούντας, υπό την ηγεμονία της παλαιάς βυζαντινής οικογένειας, με αραμαϊκή ρίζα, των Γαβράδων, η οποία διατήρησε την εξουσία μέχρι τέλους. Οι Γαβράδες έκαναν ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία τους στα τέλη του 11^ου και τις αρχές του 12^ου αιώνα ως ημιαναξάρτητοι και κληρονομικοί κυβερνήτες της Χαλδίας, μιας περιοχής στην ενδοχώρα του Πόντου. Το θέμα της Χαλδίας ήταν ένα από τα 29 θέματα στα οποία ήταν διηρημένη η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, και μάλιστα το ανατολικότερό της με πρωτεύουσα την Τραπεζούντα.

Οι Γαβράδες απαντώνται αργότερα υπό το όνομα Θεόδωροι, καταφέρνοντας να επιβιώσουν της πτώσης της Τραπεζούντας στην Περατεία,  δηλαδή στα εδάφη της αυτοκρατορίας στην αρχαία Ταυρική, τη σημερινή Κριμαία, όπου ίδρυσαν το πριγκιπάτο τους υπό αυτόνομο καθεστώς, το οποίο συνυπήρξε ειρηνικά με το Ταταρικό χανάτο. Το πριγκιπάτο ετούτο αναφέρθηκε να υπάρχει για πρώτη φορά στις  αρχές του 14^ου αιώνα από τον  μεταβυζαντινό ιστορικό Θεόδωρο Σπανούδη ως Πριγκιπάτο της Γοτθίας  κατά τη βασιλεία του Ανδρόνικου Γ’ του Παλαιολόγου (1328-1341).  Επίσημη θρησκεία του πριγκιπάτου μέχρι την κατάλυσή του  ήταν η Ορθοδοξία και επίσημη γλώσσα η ελληνική, παρόλο που τον πληθυσμό αποτελούσαν, εκτός βέβαια  από τους ΄Ελληνες, Γότθοι, Βούλγαροι, Αλανοί, Κουμάνοι κ.ά. Το κάστρο με τους υπόσκαφους κατοικήσιμους χώρους καταλύθηκε από τους Τούρκους το 1475 ύστερα από τρίμηνη πολιορκία. Ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Γαβράς στάλθηκε με την οικογένειά του στην Υψηλή Πύλη όπου αποκεφαλίστηκε. Ο γιος του εξισλαμίστηκε και η σύζυγός του και οι κόρες του κλείστηκαν στο χαρέμι. ΄Οσα μέλη της οικογένειάς του επιβίωσαν μετοίκησαν στη Ρωσία, στη Χίο, στην Κρήτη, ειδικά γύρω από τη Σητεία,  και αλλού. Σημειωτέον ότι στην εν λόγω οικογένεια ανήκει και ο ήρωας και άγιος μεγαλομάρτυρας Θεόδωρος Γαβράς, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε και υπέστη φρικτό θάνατο από τους Σελτζούκους στις 2 Οκτωβρίου 1098 στη Θεοδοσούπολη (σημ. Ερζερούμ), όπου τον μετέφεραν, επειδή αρνήθηκε να αλλαξοπιστήσει,  και του οποίου η μνήμη εορτάζεται την ημέρα του μαρτυρίου.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος    piombinos.com