Ορθογραφικά (Λ’)

Θα ασχοληθούμε με κάποια συνήθη ορθογραφικά λάθη, τα οποία ωστόσο δεν εκλαμβάνονται ως τέτοια.

Μπορεί η λατρεία να γράφεται με –ει-, όμως η ειδωλολατρία γράφεται με –ι-. Και τούτο επειδή η σύνθετη λέξη ειδωλολατρία δεν παράγεται από το είδωλο+λατρεία, αλλά είναι παρασύνθετο παράγωγο της σύνθετης λέξης ειδωλολάτρης, οπότε γράφεται όπως όλα τα λήγοντα εις –ια: όπως π.χ. κακός – κακία. Η λέξη λατρεία γράφεται με –ει- ως παράγωγο του ρήματος λατρεύω (όπως  μαγεύω – μαγεία). Το ίδιο ισχύει επίσης για τη λέξη εικονολατρία (και όχι εικονολατρεία) που προκύπτει από τη λέξη εικονολάτρης.

Ομοίως η πορεία γράφεται με –εί- από το ρήμα πορεύομαι, όπως και η καπηλεία από το καπηλεύομαι. Όμως η λέξη πρωτοπορία γράφεται με –ι- επειδή προέρχεται από το ουσιαστικό πρωτοπόρος, όπως άλλωστε και οι λέξεις αρχαιοκαπηλία από τη λέξη αρχαιοκάπηλος και βιβλιοκαπηλία από τη λέξη βιβλιοκάπηλος.

Ομοίως η λέξη ανδρεία γράφεται με –ει-, αλλά με –ι- γράφονται τα  σύνθετά της όπως  η ανανδρία, αφού  παράγεται από το επίθετο άνανδρος, η δυανδρία, η ευανδρία, η λειψανδρία, η μισανδρία, η πολυανδρία, η τριανδρία  κ.λπ.

Το επίθετο  ελλιπής γράφεται με –ι- (και όχι ελλειπής) από το θέμα λιπ-, όπως και οι λέξεις λιπ-όθυμος, λιπ-οτάκτης, ανελ-λιπ-ώς, ελ-λιπ-οβαρής κ.λπ. Από το θέμα λειπ- προκύπτουν οι λέξεις  έλλειψη, παράλειψη, έκλειψη, λειψανδρία κ.λπ.

Γράφουμε το ρήμα μονοιάζω με – οι- (όχι μονιάζω), που έχει  ως συνώνυμο το συμφιλιώνω, επειδή προέρχεται από το μεσαιωνικό ομονοιάζω που περιλαμβάνει το αρχαίο ουσιαστικό ομόνοια.

Η λέξη πιλοτή δεν συνδέεται ετυμολογικά με τη λέξη πύλη, ώστε να δικαιολογείται η εσφαλμένη γραφή πυλωτή. Προέρχεται από τη γαλλική pilotis (< pile  «στύλος, κολόνα» < λατ. pila «στήλη, στύλος»), γι’ αυτό και πρέπει να γράφεται πιλοτή.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος    piombinos blogspot.com