Ορθογραφικά (ΛΗ΄): οι μετοχές

Οι παθητικής φωνής μετοχές σε –μένος γράφονται με δύο μι μόνο στα ρήματα που έχουν χαρακτήρα π, β, φ, (πτ): εγκαταλείπω – εγκαταλειμμένος, ανάβω – αναμμένος, ράβω – ραμμένος, σκάβω – σκαμμένος, γράφω – γραμμένος, θρέφω – θρεμμένος, βάφω – βαμμένος, απορρίπτω – απορριμμένος.

Παντού αλλού γράφεται με ένα μι: αποσταμένος, αφημένος, βαρεμένος, γινωμένος, δεμένος,   ειπωμένος, ζημιωμένος, ηττημένος, θυμωμένος, ιδωμένος, καμένος, καμωμένος,  λυμένος, μαζεμένος, μαραμένος, νερωμένος, ξοφλημένος, οξυγονωμένος, πιωμένος, ρεζιλεμένος, σιτεμένος, ταμένος, υλοποιημένος, φαγωμένος, χαμένος, ψαρεμένος, ωφελημένος κτλ.

Οι μεσοπαθητικές  και επιθετικοποιημένες μετοχές σε –ωμένος προέρχονται συνήθως από ρήματα που λήγουν σε –ώνω (βλ. όμως και είπα – ειπωμένος κ.ά.): αγχώνω – αγχωμένος, ανακατώνω – ανακατωμένος, βεβηλώνω – βεβηλωμένος, γεφυρώνω – γεφυρωμένος, δαγκώνω – δαγκωμένος, θολώνω – θολωμένος, κλειδώνω – κλειδωμένος, λαδώνω – λαδωμένος, μαστουρώνω – μαστουρωμένος, νυχτώνω – νυχτωμένος, ξαπλώνω – ξαπλωμένος, οχυρώνω – οχυρωμένος, πληγώνω – πληγωμένος,  ριζώνω – ριζωμένος, σκοτώνω – σκοτωμένος, τελειώνω – τελειωμένος, τυφλώνω –  τυφλωμένος, φαρμακώνω – φαρμακωμένος κτλ.

Οι μεσοπαθητικές λόγιες μετοχές σε –ώμενος μεσοπαθητικού ενεστώτα προέρχονται από συνηρημένα ρήματα που λήγουν σε –αω: αγαπώ – αγαπώμενος, αποσπώμαι – αποσπώμενος,  εγγυώμαι –  εγγυώμενος, ερωτώ – ερωτώμενος, προσδοκώ – προσδοκώμενος, τιμώ – τιμώμενος  κτλ.

Η ενεργητική μετοχή σε –όντας, όταν είναι άτονη, γράφεται με όμικρον (ο), ενώ όταν τονίζεται γράφεται με ωμέγα (ω): ανάβοντας, βάφοντας, γράφοντας, κόβοντας, κοιτάζοντας, λέγοντας, παίζοντας, ράβοντας, τρέχοντας, χορεύοντας  κτλ., αλλά βουτώντας, ζητώντας, κοιτώντας, μαδώντας, πηδώντας, ρωτώντας, τραγουδώντας, χρωστώντας κτλ. Εξαιρείται το: όντας.

Σημείωση 1: Οι ενεργητικής φωνής μετοχές που λήγουν σε –οντας (ώντας), είναι άκλιτες. Οι μετοχές που τελειώνουν σε –μένος, είναι κλιτές, έχουν τρία γένη και δύο αριθμούς και ισοδυναμούν με επίθετα.

Σημείωση 2: προσοχή στην ορθογραφία των μετοχών του παθητικού παρακειμένου των ρημάτων: αποθαρρύνομαι – αποθαρρημένος, βλέπομαι – ιδωμένος, γίνομαι – γινωμένος, επιβαρύνομαι – επιβαρημένος, κάνω – καμωμένος, λέγομαι – ειπωμένος, μαθαίνω – μαθημένος, μακραίνω – μακρυσμένος και μακρεμένος, πηγαίνω –  πηγεμένος, πίνω – πιωμένος, πλένομαι – πλυμένος, τρώγω – φαγωμένος.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.com