To πρώτο ελληνικό κράτος

Τελευταία διάβασα το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της Αθηνάς Κακούρη «1821 η αρχή που δεν ολοκληρώθηκε. Πότε και πώς δημιουργήθηκε το κράτος όπου ζούμε σήμερα», εκδ. Πατάκη (11η χιλιάδα), Αθήνα 2012, σ. 375. Το βιβλίο αυτό μού γέννησε κάποιες σκέψεις σχετικά με την ελληνική ιστορία και με βοήθησε να συνειδητοποιήσω κάποια γεγονότα της. Ένα απ’ αυτά είναι ότι το πρώτο ελληνικό, ελεύθερο και ανεξάρτητο, κράτος που αναγνωρίστηκε διεθνώς τον 19ο αιώνα ήταν η Επτάνησος υπό την επωνυμία Ηνωμέναι Πολιτείαι των Ιονίων Νήσων (Κέρκυρα, Παξοί, Λευκάδα, Ιθάκη, Κεφαλονιά, Ζάκυνθος και Κύθηρα) με έδρα την Κέρκυρα και το δικαίωμα να κυβερνάται ελεύθερα και συνταγματικά. Η σχετική Συνθήκη υπογράφηκε στις 5 Νοεμβρίου 1815 στο Παρίσι. Σημειωτέον ότι αυτή υπήρξε το πρώτο έγγραφο που υπέγραψε ο Ιωάννης Καποδίστριας ως Υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας επί ηγεμονίας του Αλέξανδρου Α’, αφού αγωνίστηκε υπομονετικά και επίμονα ως εκπρόσωπος του τσάρου εναντίον κυρίως των ΄Αγγλων, που κατείχαν ήδη τα νησιά, προκειμένου να αναγνωριστούν τα Επτάνησα ως ανεξάρτητα. Τελικά ο Καποδίστριας έκανε τη μόνη παραχώρηση, σε μεταβατικό μονάχα στάδιο, να περάσουν τα Επτάνησα υπό την προστασία της Αγγλίας. Περιττεύει, θαρρώ, να τονίσουμε πως η Μεγάλη Βρετανία δεν περιορίστηκε στα, βάσει της Συνθήκης, καθήκοντά της ως Προστάτιδας Δύναμης ενός ελεύθερου και ανεξάρτητου κράτους, αλλά κυβέρνησε την Ιόνιο Πολιτεία απολυταρχικά. Ο πρώτος μάλιστα Αρμοστής που ορίστηκε στην Κέρκυρα και λεγόταν Μαίτλαντ (Thomas Maitland) ήταν «ένας στρατιωτικός στενόκαρδος, υπερόπτης και ιταμός». Αυτός συνέταξε και επέβαλε σε κλίμα βίας και τρομοκρατίας το 1817 έναν Καταστατικό Χάρτη που καθιέρωνε τυπικά το κοινοβουλευτικό πολίτευμα στο Ιόνιο Κράτος και διατηρούσε την ομοσπονδιακή μορφή του κράτους. Ουσιαστικά όμως διαστρέβλωνε τις Συνθήκες, συγκέντρωσε στα χέρια των ΄Αγγλων στρατιωτικών όλες τις εξουσίες, ακόμα και τις δικαστικές και κατάργησε τα συνταγματικά δικαιώματα, που ο λαός είχε κατακτήσει. «Ο πρώτος αυτός Αρμοστής κυβέρνησε απολυταρχικά, μιλούσε προσβλητικά και φερόταν με απόλυτη περιφρόνηση στους Επτανησίους. Λένε ότι μπαινόβγαινε στην αίθουσα όπου συνεδρίαζε η Ιόνιος Γερουσία – μέσα στο Παλάτι των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου, όπου είχε και ο ίδιος την κατοικία του- με τη ρόμπα και τις παντούφλες». Επί της δικής του Αρμοστείας πουλήθηκε από την Αγγλία η Πάργα στον Αλή πασά, και ξεριζώθηκε ολόκληρος ο πληθυσμός της.
Εδώ οφείλουμε να επισημάνουμε για να μην το ξεχνάμε πως οι Βενετοί δεν είχαν κατ’ ουσίαν ποτέ κατακτήσει τα Επτάνησα, αφού οι ίδιοι οι Επτανήσιοι, αποφασίζοντας μόνοι τους για την τύχη τους, είχαν αυτοβούλως παραχωρήσει μέρος των πολιτικών ελευθεριών τους στη Βενετία με αντάλλαγμα την ασπίδα προστασίας που τους παρείχε η τότε κραταιά Γαληνότατη Δημοκρατία έναντι των τουρκικών βλέψεων. Τούτο άλλωστε ίσχυσε μέχρι τη Συνθήκη του Καμποφόρμιο (Campo Formio) το 1797 οπότε οι Βενετοί αποχώρησαν από τα Ιόνια νησιά. Δεν συνέβη όμως το ίδιο με τους μετέπειτα αφέντες των Επτανησίων, οι οποίοι δεν είχαν ζητήσει ούτε πρώτα από τους Γάλλους ούτε αργότερα από τους ΄Αγγλους να καταστούν Προστάτες τους. Ειδικότερα οι ΄Αγγλοι διοίκησαν αυταρχικότατα τα Επτάνησα μέχρι το 1864 οπότε διαλύθηκε το Ιόνιο Κοινοβούλιο επί Αρμοστείας του Στορκς (Storks), ο οποίος τα παρέδωσε στον τότε εκπρόσωπο της ελληνικής κυβέρνησης Θρασύβουλο Ζαϊμη. ΄Ετσι τα Επτάνησα πέρασαν οριστικά, με επαχθείς όμως όρους, στην ελληνική κυριαρχία στις 21 Μαϊου με βάση τη συνθήκη που υπογράφτηκε στις 17/29 Μαρτίου 1864 ανάμεσα στις τρεις Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία) και στο ελληνικό βασίλειο υπό τον νέο εκ Γκλύξμπουργκ βασιλιά Γεώργιο Α’.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.com