Τρείς σπουδαίοι έλληνες τεχνοκρίτες

Υπήρξαν τρείς ονομαστοί έλληνες τεχνοκρίτες που άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στη μοντέρνα τέχνη.

      Ο Στρατής Ελευθεριάδης, γνωστότερος στην Εσπερία ως Τεριάντ (Tériade), γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1897 και πέθανε το 1983 στο Παρίσι, όπου είχε εγκατασταθεί από το 1915. Υπήρξε ονομαστός τεχνοκριτικός, εκδότης καλλιτεχνικών εντύπων και συλλέκτης έργων τέχνης. Υπήρξε επίσης συνιδρυτής μαζί με τον ελβετό εκδότη Αλμπέρ Σκιρά (Albert Skira) του περιοδικού τέχνης Minotaure (1933) καθώς και του περιοδικού Verve (1937-1960).  Ο Ελευθεριάδης  έδωσε ώθηση σε νέους καλλιτέχνες της εποχής του και ανακάλυψε και προώθησε τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ (1870-1934). Από το 1943 ώς το 1975 εξέδωσε 27 βιβλία με εικόνες σχεδιασμένες από μεγάλους ζωγράφους και χαράκτες. Με δωρεά του κτίστηκε σε οικόπεδο της οικογένειάς του, στη Βαρειά της Μυτιλήνης, το Μουσείο Θεόφιλου και αργότερα, λίγο πιο πέρα, το Μουσείο Τεριάντ με ζωγραφικά έργα  της συλλογής του.

        Ο Χρίστος ή Κριστιάν Ζερβός (Christian Zervos) γεννήθηκε το 1889 στο Αργοστόλι ή στην Αλεξάνδρεια όπου μετανάστευσαν οι γονείς του και πέθανε στο Παρίσι το 1970. Υπήρξε ιστορικός της τέχνης, τεχνοκρίτης, εκδότης και συλλέκτης έργων τέχνης. Στην Αλεξάνδρεια συνέτελεσε στην ίδρυση των περιοδικών Σεράπιον και Γράμματα. Σπουδάζοντας στο Παρίσι όπου είχε εγκατασταθεί με τη μητέρα του και τον αδελφό του από το 1911, άρχισε να γράφει για το περιοδικό L΄ Art d΄ aujourd΄hui.  Φημίζεται όμως κυρίως ως εκδότης του περιοδικού τέχνης Cahiers d΄ art,  του οποίου κυκλοφόρησαν 97 τεύχη από το 1926 ώς το 1960. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, κατέφυγε στο Βεζελέ (Vézelay) της Βουργουνδίας,  όπου έκτοτε έζησε τον περισσότερο  χρόνο  μέχρι το τέλος της ζωής του.  Εκδήλωσε έντονο ενδιαφέρον για την πρωτόγονη τέχνη, δημοσιεύοντας σημαντικό αριθμό κειμένων και βιβλίων για τους πριμιτίφ πολιτισμούς. ΄Εντονο υπήρξε επίσης το ενδιαφέρον του για την κυκλαδική τέχνη (2500-1100 π.Χ.). Eξέδωσε  μονογραφίες για τον Ραούλ Ντυφύ (Raoul Dufy, 1928), τον Ματίας Γκρύνεβαλντ (Matthias Grünewald, 1936), τον Φερνάν Λεζέ (Fernand Léger, 1952) και τον Μπρανκούζι (Brancusi, 1957), όμως η σπουδαιότερη συνεισφορά του στη μοντέρνα τέχνη είναι η έκδοση όλου του έργου του Πάμπλο Πικάσο από το 1932 ώς το 1978. Το Γαλλικό κράτος τον τίμησε με τη δημιουργία του Musée Zervos στο σπίτι του στο Βεζελέ.

        Ο Αλέξανδρος Ιόλας γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1907 και πέθανε στη Νέα Υόρκη το 1987. Υπήρξε σημαντικός συλλέκτης έργων μοντέρνας τέχνης. Σημαντική υπήρξε η συμβολή του στην καθιέρωση στις ΗΠΑ των εξόριστων λόγω του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου σουρεαλιστών. Αν και ήδη ώριμοι και καταξιωμένοι οι σουρεαλιστές στην Ευρώπη, οι εκθέσεις των έργων τους δεν είχαν ακόμη βρει ανταπόκριση στο αμερικανικό κοινό. Ο Ιόλας παρέμεινε αποκλειστικός αντιπρόσωπος του Μαξ Ερνστ (Max Ernst, 1891-1976) και του Ρενέ Μαγκρίτ (René Magritte, 1898-1967) για τις ΗΠΑ μέχρι τον θάνατό τους. Το 195 διοργάνωσε για τον ΄Αντι Γουόρχολ (Andy Warhol, 1928-1987) την πρώτη ατομική του έκθεση και συνδέθηκε στενά με το καλλιτεχνικό κίνημα της ποπ-αρτ. Αργότερα συνεργάστηκε με τους Νέους Ρεαλιστές (Niki de Saint Phalle, Jean Tinguely, Martial Raysse κ.λπ.), καθώς και με καλλιτέχνες της Arte Povera (Γιάννη Κουνέλλη, Pino Pascali κ.λπ.).

         Φοίβος Ι. Πιομπίνος    piombinos.com