Παγιδευμένοι στον ίδιο μας τον νου

Αν κάνουμε με ένα  laser στυλό μια κόκκινη τελίτσα στο πάτωμα, θα παρατηρήσουμε τις γάτες να πηγαίνουν καταπάνω της! Καθώς κινούμε το laser πάνω κάτω, οι γάτες κυνηγούν την κόκκινη τελίτσα έτσι όπως ανακλάται στο πάτωμα. Οι άνθρωποι δεν είναι και πολύ διαφορετικοί!

Ο νους κάνει ερωτήσεις και μετά στριφογυρίζει σε κύκλους προσπαθώντας να βρει απαντήσεις. Οι άνθρωποι έτσι καταλήγουν να νιώθουν παγιδευμένοι χωρίς όμως να ξέρουν από τι.

Τις προάλλες μίλαγα με τον Δημήτρη. Προσπαθούσε να βγάλει κάποια άκρη με το τι θα κάνει με τη σύντροφο του. Τα είχανε χαλάσει πάλι, και δεν ήξερε αν τελικά θα έπρεπε να τα  παρατήσει ή να κάνει μεγαλύτερη προσπάθεια και να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά σε αυτή τη σχέση. Ο προβληματισμός αυτός του είναι γνωστός. Έχει  αντιμετωπίσει πολλές φορές το δίλημμα. Τον εκνεύριζε ιδιαίτερα που δεν μπορούσε να καταλήξει σε μια απάντηση στο ερώτημα του. Και εκνευριζόταν ακόμα περισσότερο γιατί δεν μπορούσε να απαντήσει παρ’ όλο που είναι έξυπνος, μορφωμένος και επιτυχημένος επαγγελματικά.

Ο Δημήτρης έχει ένα σωρό πεποιθήσεις που του δημιουργούν τεράστιες εσωτερικές συγκρούσεις καθιστώντας αδύνατη τη σωστή επιλογή όσον αφορά  τη σχέση του. Όμως δεν μπορεί να δει αυτές τις βασικές του πεποιθήσεις. Επίσης δεν μπορεί να δει ότι κάνει λάθος ερωτήσεις. Λειτουργεί όντας ανίδεος γι’ αυτό που του κάνει ο νους του.  Σαν τις γάτες που αντιδρούν μηχανικά

κυνηγώντας την κόκκινη τελίτσα στο πάτωμα, χωρίς να  βλέπουν τον τύπο από πίσω που κουνάει το laser και έχει τον έλεγχο!

Θα πρέπει να τελειώνω με αυτή τη σχέση.

Αν τελειώσει με τη σχέση, αντιμετωπίζει την προοπτική της μοναξιάς. Το να μείνει μόνος, στο μυαλό του συνδέεται με ένα σενάριο κατάθλιψης και απώλειας. Δεν υπάρχει επόμενο κεφάλαιο σ’ αυτό το μυθιστόρημα. Για να αποφύγει τα οδυνηρά συναισθήματα, το μυαλό του βλέπει ως λύση το να παραμείνει στη σχέση.

Θα πρέπει να μείνω στη σχέση.

To μυαλό του έχει στήσει μια πολύ ιδιαίτερη δομή, για την ακρίβεια, έχει ζωγραφίσει έναν τρομακτικό πίνακα για το τι σημαίνει η συνύπαρξη με τη γυναίκα αυτή. Γιατί ο Δημήτρης έχει πολύ συγκεκριμένα πιστεύω ως προς το τι σημαίνει να είσαι σύζυγος και πατέρας.

Πιστεύει ότι ο ρόλος αυτός θα του απορροφά -το να προσπαθεί να είναι  «τέλειος σύζυγος» και να  ανταποκριθεί σύμφωνα με την εικόνα που έχει στο μυαλό του-, όλη του την ενέργεια. Νιώθει νικημένος. Νιώθει ότι δεν μπορεί να πάει παραπέρα. Βασισμένος στις προσδοκίες του ο Εσωτερικός Κριτής του μυαλού του, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν είναι αρκετά καλός για όλα αυτά.

Το μυαλό του τού προβάλλει επίσης το ενδεχόμενο να περιοριστεί η ελευθερία των επαγγελματικών του επιλογών, εξ αιτίας των ευθυνών που συνεπάγεται η οικογένεια. Βλέπει  ένα φαύλο κύκλο από τον οποίο δεν μπορεί να βγει, καθώς δεν του αφήνει  χώρο να κάνει τα πράματα που του αρέσουν.

Ένιωσε παγιδευμένος μέσα σε αυτή την εικόνα του φανταστικού του μέλλοντος.  Παγιδευμένος και λίγος.

Τι θα πρέπει να κάνω;

Ο κόσμος του νου και της φαντασίας είναι ένας συναρπαστικός τόπος. Εύκολα όμως εκεί μπορεί να χάσει κανείς την εστίαση της προσοχής του και να νιώσει χαμένος και αδύναμος. Το σύστημα πεποιθήσεων του νου μπορεί να κατασκευάσει εύκολα μια εικόνα μοναξιάς και δυστυχίας. Μέσα από το σύστημα των πεποιθήσεων του ο Δημήτρης κάνει υποθέσεις για μια σχέση δέσμευσης, και προβλέπει ένα γάμο μέσα στον οποίο είναι παγιδευμένος, «φορτωμένος» και δυστυχής. Και ο νους αφού κατασκευάσει αυτά τα σενάρια, στη συνέχεια ρωτάει:

Τι πρέπει να κάνω;

Υπάρχει κάτι ιδιαίτερα πανούργο σε αυτή την ερώτηση!

Είναι μια ερώτηση που κρύβει υποθέσεις που κατευθύνουν τον νου, κατευθύνουν την προσοχή του στο να δει μόνο τις παραπάνω δυνατότητες. Με αυτό τον τρόπο μοιάζει πολύ με αυτό που παθαίνουν οι γάτες από ένα στυλό laser.

Καταρχάς χάνουν την οπτική επαφή με οτιδήποτε άλλο γύρω τους. Η ικανότητα τους να εστιάζουν σε ένα σημείο, είναι αυτή που κάνει τις γάτες τόσο σπουδαίες κυνηγούς. Η ίδια όμως  ικανότητα τις κάνει να κυνηγούν αντανακλάσεις και να μη βλέπουν την ευρύτερη εικόνα. Εστιάζουν τόσο πολύ στην κόκκινη τελίτσα, που δεν μπορούν να δουν ότι κάποιος άλλος προκαλεί και κινεί το φως που κυνηγούν.

Ο Δημήτρης συγκεντρώνει όλη του την προσοχή προσπαθώντας να βρει απάντηση σε μια πολύ απλή ερώτηση. Η ίδια η ερώτηση όμως παγιδεύει την προσοχή του.

Αρχικά, ακολουθεί την λογική γραμμή. Φαντάζεται την πιθανότητα να μείνει μόνος. Όταν το συναισθηματικό του σώμα αρχίζει να αντιλαμβάνεται τη δυστυχία αυτού του φανταστικού μέλλοντος, κοιτάζει σε άλλη κατεύθυνση. Είναι κάτι σαν φυσικό ένστικτο. Αποφεύγουμε το συναισθηματικό πόνο ακόμα και αν πρόκειται για αντανάκλαση της φαντασίας μας.

Στη συνέχεια εξετάζει τη δυνατότητα να δεσμευτεί στη σχέση αυτή για το υπόλοιπο της ζωής του. Είναι η μόνη άλλη επιλογή που του προσφέρει το μυαλό του. Οι βασικές του πεποιθήσεις έχουν προκατασκευάσει μια εικόνα για το πώς υποτίθεται ότι πρέπει να είναι ο άντρας. Αυτή η εικόνα κλείνει μέσα της  ένα τέλειο σύζυγο, ένα προστάτη, κάποιον που είναι συναισθηματικά διαθέσιμος, υποστηρικτικός, και από οικονομική άποψη ο κουβαλητής της οικογένειας. Θα πρέπει να είναι  ο «βράχος».

Σύμφωνα με αυτή την Εικόνα Τελειότητας δεν υπάρχει χώρος στο να μην ξέρει τι να κάνει σε μια δεδομένη κατάσταση. Δεν υπάρχει ξεκούραση απλώς στο να είναι ανθρώπινος. Υπάρχει πολύ λίγος χώρος μέσα σε αυτό το φανταστικό κουτί των πεποιθήσεων που έχει χτίσει, για τη χαρά της ζωής και  την απόλαυση. Αν δεν ικανοποιήσει αυτή την εικόνα μέσα του, είναι αποτυχημένος σύμφωνα με τον Εσωτερικό του Κριτή. Η Εικόνα Τελειότητας έχει τόσο υψηλές προδιαγραφές που η αποτυχία είναι δεδομένη. Τα προβλεπόμενα συναισθήματα είναι αδύνατο να αναιρεθούν. Έτσι το μυαλό του πηδάει σε μια άλλη αντανάκλαση της σκέψης του. Οι γάτες τρέχουν σε άλλη κατεύθυνση.

Καθώς ο Δημήτρης ψάχνει μιαν απάντηση δεν βρίσκει τίποτα συμπαγές. Κυνηγά αντανακλάσεις από φανταστικά μελλούμενα που οι φόβοι και οι πεποιθήσεις του προβάλλουν. Όλα αυτά τα φανταστικά μελλούμενα είναι ζοφερά. Νιώθει παγιδευμένος, παρ’ όλα αυτά υποχρεωμένος να απαντήσει.

Δεν βλέπει πέρα από αυτές τις δύο επιλογές, γιατί η συγκεκριμένη ερώτηση έχει εγκλωβίσει την προσοχή του. Το «τι θα πρέπει να κάνω» υπονοεί ότι υπάρχει μια σωστή απάντηση την οποία πρέπει να βρει. Προϋποθέτει ότι ένα από τα δύο σενάρια είναι το «σωστό» και ένα από τα δύο σενάρια το «λάθος».

Κατά παράδοξο όμως τρόπο η ερώτηση δεν περιλαμβάνει κάτι που να σχετίζεται άμεσα με την ευτυχία του. Η ευτυχία στη ζωή είναι απλώς μια έμμεση συνέπεια του να διαλέξει κανείς τη «σωστή» απάντηση.

Η ερώτηση αυτή θέτει όλη τη μελλοντική του ευτυχία μέσα σε μια επιλογή. Με αυτό το βάρος η ερώτηση εμφανίζεται ιδιαίτερα σημαντική. Το να βρει την απάντηση γίνεται ζήτημα ζωής. Έτσι εστιάζει ακόμα περισσότερο την προσοχή του στις εκδοχές των δύο απαντήσεων, ελπίζοντας να βρει κάτι που του έχει διαφύγει. Όπως ακριβώς η γάτα που προσπαθεί να πιάσει την κόκκινη τελίτσα.

Αυτό που ο Δημήτρης αδυνατεί να αντιληφθεί είναι ότι η ερώτηση και οι υποθετικές απαντήσεις έχουν αιχμαλωτίσει την προσοχή του. Η κατασκευή των πεποιθήσεων του είναι πολύ μεγαλύτερη παγίδα από αυτό που μια σχέση θα μπορούσε να γίνει. Τουλάχιστον σε μια σχέση υπάρχει πάντοτε η εναλλακτική λύση του να δοθεί ένα τέλος. Το μυαλό του όμως δεν προσφέρει εναλλακτικές λύσεις. Όταν το μυαλό παγιδευτεί με τέτοιο τρόπο, δεν μπορεί κανείς να αναγνωρίσει άλλες εναλλακτικές λύσεις.

Οι γάτες ανταποκρίνονται σε αυτό το στερεότυπο καθώς κυνηγούν τις αντανακλάσεις που κάνει το laser. Με τον ίδιο τρόπο μπορεί να κυνηγήσουν τις αντανακλάσεις που κάνει το ρολόι μου στο γραφείο όταν γράφω. Το ένστικτο του να κυνηγούν αυτό το σημάδι από φως, είναι καθαρά ένστικτο επιβίωσης. Οι άνθρωποι λειτουργούν κατά τον ίδιο τρόπο. Από τότε που ήμασταν παιδιά, επί χρόνια στο σχολείο εκπαιδευόμασταν στο να βρίσκουμε τις σωστές απαντήσεις σε ερωτήσεις που άλλοι έθεταν. Περάσαμε χρόνια ολόκληρα της ζωής μας στο να απαντάμε ερωτήσεις, σαν να εξαρτιόταν η επιβίωση μας από αυτό.

Τι δεν μάθαμε

Δεν μάθαμε όμως να κάνουμε ερωτήσεις. Δεν εκπαιδευτήκαμε ποτέ στο να εμβαθύνουμε στα πράγματα με τέτοιο τρόπο ώστε να βελτιώσουμε τις ερωτήσεις μας, και κατά συνέπεια να βρίσκουμε καλύτερες απαντήσεις. Ποτέ δεν μάθαμε να αμφισβητούμε την ερώτηση (to question the question). Εξ αιτίας του γεγονότος ότι δεν ελέγχαμε τις ερωτήσεις, δεν μας δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να κατευθύνουμε την προσοχή μας. Απλώς κυνηγάμε απαντήσεις. Ορμάμε κατ’ ευθείαν στην ανεύρεση της απάντησης όταν το μυαλό μας θέτει μια ερώτηση. Κυνηγάμε την αντανάκλαση αντί να πιάσουμε το στυλό του laser.

To πρόβλημα που ο Δημήτρης αντιμετωπίζει δεν είναι ότι είναι χαζός και γι’ αυτό δεν μπορεί να βρει την απάντηση. Το πρόβλημα είναι ότι δεν είναι αυτός το laser. Δεν ασχολείται με το να βρει τις χρήσιμες ερωτήσεις. Το «τι θα πρέπει να κάνω» δεν έχει κάποια απάντηση που να μπορεί να τον κάνει ευτυχισμένο και πλήρη.

Αυτό που θα βοηθήσει τον Δημήτρη είναι να σταματήσει να κυνηγάει τις αντανακλάσεις του laser και να ασχοληθεί με την πηγή του. Θα πρέπει να ασχοληθεί με το στυλό του laser που έχει στο μυαλό του και  κάνει τις ερωτήσεις. Είναι το μέρος του νου του που δημιουργεί όλο αυτό το show. Γιατί άμα αρχίσει να θέτει καλύτερα τις ερωτήσεις, θα σταματήσει να βλέπει μπροστά του αδιέξοδα.

Κάνε μια καλύτερη ερώτηση-Πάρε μια καλύτερη απάντηση

Θέλω να είμαι ευτυχισμένος; Πόσο σημαντικό είναι αυτό; Ήμουν ποτέ ευτυχισμένος σε περιόδους που ήμουν μόνος μου; Είναι πιθανό να μπορώ να είμαι ευτυχισμένος όταν είμαι με κάποιον άλλον; Πόση από την ευτυχία μου εξαρτάται αποκλειστικά από μένα; Πόση από την ευτυχία μου εξαρτάται από κάποιο άλλο πρόσωπο; Πόση από την ευτυχία μου θέλω να εξαρτάται από κάποιον άλλον; Πώς μπορώ να αλλάξω αυτή την αναλογία;

Tι θέλω να νιώθω; Τι θέλω να νιώθω μέσα στις σχέσεις μου; Τι μπορώ να κάνω για να νιώθω έτσι συνέχεια;

Ελεύθερη Βούληση – Έχει ο Δημήτρης την επιλογή του να είναι ευτυχισμένος;

Από το επίπεδο κατανόησης που λειτουργεί ο Δημήτρης, δεν μετράει και πολύ για την ευτυχία του ο τρόπος που κάνει τις επιλογές του. Όποια επιλογή και να κάνει, το μυαλό του στη συνέχεια θα αμφισβητήσει την ορθότητα της. Η φωνή στο κεφάλι του θα τον τρελάνει για το αν έκανε τη «σωστή» επιλογή. Θα φαντάζεται διάφορα σενάρια και θα παράγει ανασφάλεια, φόβο, και τελικά δυστυχία. Ο Εσωτερικός Δικαστής και το Θύμα που κρύβει μέσα του, αργά η γρήγορα θα συμπεράνουν ότι έκανε λάθος. Έτσι κι αλλιώς. Γιατί αυτός είναι ο τρόπος που το συγκεκριμένο μέρος του νου του λειτουργεί. Μέχρι να μπορέσει να το κατανοήσει και να το αλλάξει.

Η Επιδίωξη της Ευτυχίας

Το κίνητρο για την ερώτηση «τι θα πρέπει…» είναι πάντοτε η ευτυχία. Η πραγματική ερώτηση είναι «τι θα πρέπει να κάνω στη ζωή μου για να είμαι ευτυχισμένος;» Αυτό που γίνεται  όταν μικραίνεις την ερώτηση, είναι να πιάνεσαι στα δίχτυα μιας διαφορετικής ερώτησης. Η έμφαση διαφέρει από το «να είμαι ευτυχισμένος» στο «να είμαι σωστός». Ο νους φτιάχνει έτσι διαφορετικές υποθέσεις και κυνηγάει απίθανες απαντήσεις, καθώς κινείται πάνω κάτω στους διαδρόμους του μυαλού.

Οι γάτες κυνηγάνε τις αντανακλάσεις από το φως ελπίζοντας να πιάσουν τη λεία τους. Δεν μπορούν να αναγνωρίσουν την πηγή αυτού του φωτός. Οι άνθρωποι μοιάζουν πολύ με τις γάτες. Κυνηγάνε απαντήσεις σε ερωτήσεις που αιχμαλωτίζουν την προσοχή τους και τους κάνουν να στριφογυρίζουν σε κύκλους.

Αν θέλεις καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά τις σχέσεις σου και ίδια σου την ζωή, μην κυνηγάς τις «σωστές» απαντήσεις. «Πιάσε» εσύ την πηγή από την οποία εκπέμπεται το φως του laser. Προσπάθησε να ελέγξεις το πού κατευθύνεις την προσοχή σου!

Το να έχεις τον έλεγχο της προσοχής σου σημαίνει να είσαι εκείνος που κρατάει το φως!!!