Κείμενα

Η λέξη λιμός δηλώνει τη μεγάλη πείνα λόγω γενικής έλλειψης τροφίμων, που μαστίζει ολόκληρο τον πληθυσμό μιας περιοχής: ο τελευταίος λιμός στην Ευρώπη σημειώθηκε στην Ελλάδα επι γερμανικής Κατοχής. Η λέξη λοιμός δηλώνει κάθε λοιμώδες επιδημικό νόσημα με ευρεία εξάπλωση και είναι συνώνυμη του θανατικού: λοιμός ήρθε κι έπληξε επίσης τη δοκιμαζόμενη από τον εμφύλιο σπαραγμό Σομαλία. Στην Αρχαιότητα ο λοιμός δήλωνε την πανώλη (πανούκλα). Από το ουσιαστικό λιμός παράγονται […]

Η λέξη ακρίβεια (προφέρεται α-κρί-βει-α) σημαίνει 1. την απόλυτη σαφήνεια και ορθότητα, την προφορική ή γραπτή απόδοση ή διατύπωση με τρόπο που να μη δημιουργείται παρερμηνεία, ασάφεια, εσφαλμένη εντύπωση: ο καθηγητής εκφράζεται με κάθε δυνατή ακρίβεια / η απόλυτη ακρίβεια διακρίνει τα μαθηματικά. 2. την τέλεια απόδοση οργάνων, μηχανικών μέσων ή λειτουργιών που πραγματοποιούνται με αυτά, την απόλυρτη λειτουργική αξιοπιστία τους: κάθε φαρμακείο διαθέτει ένα ζυγό ακριβείας / το ρολόι […]

Συνηθίζεται να συγχέονται στη χρήση και στην κλίση τους τα ρήματα εκτείνω και εκτίω. Το ρήμα εκτείνω σημαίνει 1. Απλώνω, τεντώνω: εξέτεινε τα χέρια του 2. Καταλαμβάνω χώρο, έχω συγκεκριμένη έκταση, διαστάσεις: το κτήμα του εκτείνεται ώς τον αυτοκινητόδρομο / το ελληνικό κράτος εκτεινόταν πριν από τους Βαλκανικούς πολέμους μέχρι τα Τέμπη, (μτφ.) η διάλεξή του εξετάθη σε ανιαρές περιπτωσιολογίες. Το παραγόμενο ουσιαστικό είναι η έκταση. Το ρήμα εκτίω σημαίνει […]

Το ρήμα εξαίρω σημαίνει 1. (α) κάνω να ξεχωρίσει κάτι από ένα σύνολο (β) δίνω ιδιαίτερη έμφαση σε κάτι, το προτάσσω αξιολογικά σε σχέση με τα υπόλοιπα, τονίζω κάτι 2. εξυψώνω με επαίνους και εγκώμια, αλλιώς εγκωμιάζω, εκθειάζω: η Ακαδημία Αθηνών εξήρε τον ηρωικό θάνατο του πεσόντος αεροπόρου κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του/ η κοινωνία εξαίρει τη φιλανθρωπία των εθνικών ευεργετών. Το ρήμα εξαιρώ σημαίνει 1. αποκλείω από, δεν […]

Τελευταία, όλο και συχνότερα, ακούμε να κλίνεται εσφαλμένα το ρήμα αποτίω όπως το σχεδόν ομόηχό του ρήμα αποτείνω. To ρήμα αποτίω σημαίνει ξεπληρώνω κάποιο ηθικό κυρίως χρέος, αποδίδω ηθική οφειλή: η πατρίδα αποτίει την ευγνωμοσύνη της προς τους υπέρ αυτής πεσόντες / στον πόλεμο όλοι οι ΄Ελληνες απέτισαν το χρέος τους προς την πατρίδα. Το παραγόμενο ουσιαστικό είναι η απότιση. Το ρήμα αποτείνω δηλώνει πως απευθύνω προς κάποιον κάτι, στρέφω […]

Από τη λόγια χρήση του ρήματος απέχω έχει διατηρηθεί η σύνταξη της λέξης με γενική: Οι βουλευτές της αντιπολίτευσης απέχουν της ψηφοφορίας / Απέχει των καθηκόντων του κ.ά. Οι παραπάνω φράσεις μπορούν επίσης να λεχθούν εμπρόθετα: Οι βουλευτές της αντιπολίτευσης απέχουν από την ψηφοφορία / Απέχει από τα καθήκοντά του κ.ά. Το ρήμα στον παρατατικό δίνει τον τύπο απείχα, -ες, -ε (π.χ. Ο προϊστάμενός μας απείχε πάντοτε από κάθε απεργία […]

Η μήτρα είναι το κοίλο, μυώδες όργανο του γυναικείου γεννητικού συστήματος σε όλα τα θηλαστικά που έχει τον προορισμό να φιλοξενήσει το γονιμοποιημένο ωάριο μέχρι αυτό να αναπτυχθεί πλήρως. Μεταφορικά χρησιμοποιείται με την έννοια του λίκνου για να δηλωθεί ο χώρος, το περιβάλλον όπου διαμορφώνονται αρχές, ιδέες, πολιτισμοί κ.λπ., που αποκτούν στη συνέχεια μεγάλη διάδοση και ακτινοβολία: η αρχαία Ελλάδα υπήρξε η μήτρα, στην οποία κυοφορήθηκε ο δυτικός πολιτισμός. Με […]

Το επίθετο σατιρικός σημαίνει αυτόν που σχετίζεται με το λογοτεχνικό είδος (έμμετρο ή πεζό) της σάτιρας, στο οποίο ασκείται κριτική, με σκωπτικό τρόπο, σε πρόσωπα και καταστάσεις της κοινωνίας με σκοπό τη διόρθωσή τους. ΄Αρα το επίθετο σατιρικός είναι συνώνυμο του σκωπτικού, του ειρωνικού, του επικριτικού, του κοροϊδευτικού (π.χ. ο Γ. Σουρής ήταν γνωστός σατιρικός ποιητής / έχει μονίμως σατιρική διάθεση / ο σατιρικός του χαρακτήρας βγαίνει τελικά στα γραπτά […]

Τα ομόηχα ρήματα γλείφω και γλύφω διαφέρουν σημασιολογικά, αφού ετυμολογούνται από άλλη ρίζα. Το γλείφω προκύπτει από το αρχαίο εκλείχω, από το οποίο προκύπτει και η λέξη λειχούδης, και σημαίνει 1. περνώ, σύρω τη γλώσσα μου πάνω σε κάτι (π.χ. ο σκύλος έγλειφε την πληγή του / το παιδί έγλειφε λαίμαργα το παγωτό του) 2. απομακρύνω κάτι με τη γλώσσα (π.χ. έγλειψε τη σοκολάτα από τα χείλη του) 3. μτφρ […]