Γλωσσικά τινα (ΝΓ’): η χρήση των αρνητικων μορίων «δεν» και «μη»

Στη χρήση του αρνητικού μορίου δεν ακολουθούμε συνήθως δύο τύπους: 1) δεν μπροστά από λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν ή από άηχο / στιγμιαίο σύμφωνο (κ, π, τ) ή από άηχο προστριβές σύμφωνο  (τσ) ή από τα συμφωνικά συμπλέγματα ξ (=κς) και ψ (=πς) ή από τα ηχηρά κλειστά γκ, μπ, ντ: δεν έρχεται, δεν ορίζω, δεν κάνουμε, δεν πηγαίνει, δεν τη θέλει, δεν τσιμπάει, δεν ξέρουμε, δεν ψεύδεται, δεν γκρινιάζει, δεν μπορώ, δεν ντρέπεσαι, 2) δε σε όλες τις άλλες περιπτώσεις: δε βλέπει, δε γελάς, δε θα έρθει, δε φεύγω, δε χρειάζεται. ΄Ομως από όλο και περισσότερους χρήστες ακολουθείται η τάση να διατηρείται, τουλάχιστον στον γραπτό, δοκιμιακό λόγο, το -ν του δεν σε όλες ανεξαιρέτως τις περιπτώσεις, ασχέτως δηλαδή του τι σύμφωνο ακολουθεί. ΄Ετσι αυτό ξεχωρίζει από τον σύνδεσμο δε: δεν βλάπτει δε να υποστηρίζει κανείς ότι…
Το αρνητικό μόριο μη δεν παίρνει ποτέ το –ν στην αρχαία ελληνική και στην καθαρεύουσα: μη μου άπτου, μη θελήσεις να φύγεις, μη φεύγεις, μη γυρεύετε πολλά, κακό να μη σ’ εύρει. Στη νεοελληνική γίνεται μην πριν από φωνήεν ή από τα σύμφωνα κ, π, τ, ξ και ψ. Επίσης λαϊκότερα χρησιμοποιούμε το μην για να εισαγάγουμε ευθεία ερώτηση, οπότε φανερώνει απορία, ενδοιασμό ή και προσδοκία του υποκειμένου: μην είδες την Ελένη; / μην τυχόν βαρέθηκες και θέλεις να φύγουμε; Το μη χρησιμοποιείται επίσης με ονομαστικούς τύπους, αντιστρέφοντας την έννοια της λέξης με την οποία συνεκφέρεται, δηλώνοντας την άρνησή της: μη ανανέωση της άδειας κυκλοφορίας, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, μη έμπειρος ηλεκτρολόγος, μη ευσυνείδητος γιος, μη χορτοφάγος, μη καλότροπος άνθρωπος, μη κακόφημη συνοικία, μη βελτίωση της κατάστασης.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος