ΦΟΙΒΟΣ ΠΙΟΜΠΙΝΟΣ

Τα ουσιαστικά χρησιμότητα και ωφελιμότητα, καθώς και τα παράγωγά τους επίθετα χρήσιμος και ωφέλιμος έχουν θετικό (εύσημο) περιεχόμενο, αφού δηλώνουν κάτι που χρησιμεύει, εξυπηρετεί και ωφελεί τον άνθρωπο. Απεναντίας τα ουσιαστικά χρησιμοθηρία και ωφελιμισμός καθώς και τα παράγωγά τους επίθετα χρησιμοθηρικός και ωφελιμιστής έχουν αρνητική (κακόσημη) σημασία. Η λέξη χρησιμοθηρία σημαίνει την υπερβολική επιδίωξη για την απόκτηση από κάποιον μόνον ό,τι θεωρεί χρήσιμο για τον εαυτό του, το οποίο αναφέρεται […]

Καταρχάς πρέπει να επισημανθεί πως συχνά χρησιμοποιείται εσφαλμένα ο τύπος ωρίμανση αντί του ορθού τύπου ωρίμαση, τον οποίο επιβάλλει η παραγωγή της εν λόγω λέξης από το ρήμα σε –άζω, το ωριμάζω. Με το ρήμα ωριμάζω, λοιπόν, ακολουθείται ό,τι και με τα άλλα ρηματα σε –άζω, όπως αποβιβάζω – αποβίβαση, εκγυμνάζω – εκγύμναση, εκδικάζω - εκδίκαση, εκφράζω – έκφραση, εξετάζω – εξέταση, εξουσιάζω – εξουσίαση, επιβιβάζω – επιβίβαση, εστιάζω – […]

Το επίθετο ψηλ-ός, -ή, -ό χρησιμοποιείται τόσο για ανθρώπους όσο και για πράγματα (π.χ. ψηλός άντρας, ψηλή γυναίκα, ψηλό παιδί, ψηλός φράχτης, ψηλό βουνό, ψηλό δέντρο, ψηλό ταβάνι, ψηλά τακούνια κ.λπ.). Ωστόσο το αντώνυμό του κοντ-ός, -ή, -ό χρησιμοποιείται κυρίως για πρόσωπα, ενώ το αντώνυμό του χαμηλ-ός, -ή, -ό χρησιμοποιείται κυρίως για πράγματα. ΄Ετσι, στα παραπάνω παραδείγματα δεν γίνεται να κάνουμε λόγο για χαμηλό άντρα, χαμηλή γυναίκα ή χαμηλό παιδί, […]

Με την κατάληξη –ιος γράφονται: 1. Όλα τα βαπτιστικά ονόματα (ανθρωπωνύμια) όπως π.χ. Αντώνιος, Γεώργιος, Δημήτριος, Ελευθέριος, Ευγένιος, Ευσέβιος, Ευστάθιος, Ευστράτιος, Ευτύχιος, Ονούφριος, Φανούριος κ.ά. Εξαιρούνται και γράφονται με –ειος τα Βασίλειος και Δαρείος. 2. Όλα τα τοπωνυμικά επίθετα όπως π.χ. Ζακύνθ-ιος (Ζάκυνθος), Θάσ-ιος (Θάσος), ΄Ιμβρ-ιος (΄Ιμβρος), Καλύμν-ιος (Κάλυμνος), Κορίνθ-ιος (Κόρινθος), Κύθν-ιος (Κύθνος), Λέρ-ιος (Λέρος), Λέσβ-ιος (Λέσβος), Μετσόβ-ιος (Μέτσοβο), Νάξ-ιος (Νάξος), Νισύρ-ιος (Νίσυρος), Ολύμπ-ιος (΄Ολυμπος), Πάρ-ιος (Πάρος), Ρόδ-ιος (Ρόδος), Σάμ-ιος […]

Τα επίθετα και επαγωγικός και απαγωγικός χαρακτηρίζουν δύο διαφορετικές, αντίθετες στην πορεία τους, προσεγγίσεις της γνωστικής διαδικασίας (επιστημονικής, διδακτικής κ.λπ.). Φιλοσοφικά ο επαγωγικός είναι αυτός που σχετίζεται με τη συναγωγή γενικού συμπεράσματος από επιμέρους προτάσεις: επαγωγικός συλλογισμός / επαγωγική μέθοδος. Η επαγωγική (γαλλ. induction) βαίνει από τα ειδικά προς τα γενικά, από τα επιμέρους στο όλον. Η επαγωγική είναι επιστημολογικά η μέθοδος που κινείται από τα εμπειρικά δεδομένα προς τη […]

Η λέξη λιμός δηλώνει τη μεγάλη πείνα λόγω γενικής έλλειψης τροφίμων, που μαστίζει ολόκληρο τον πληθυσμό μιας περιοχής: ο τελευταίος λιμός στην Ευρώπη σημειώθηκε στην Ελλάδα επι γερμανικής Κατοχής. Η λέξη λοιμός δηλώνει κάθε λοιμώδες επιδημικό νόσημα με ευρεία εξάπλωση και είναι συνώνυμη του θανατικού: λοιμός ήρθε κι έπληξε επίσης τη δοκιμαζόμενη από τον εμφύλιο σπαραγμό Σομαλία. Στην Αρχαιότητα ο λοιμός δήλωνε την πανώλη (πανούκλα). Από το ουσιαστικό λιμός παράγονται […]

Η λέξη ακρίβεια (προφέρεται α-κρί-βει-α) σημαίνει 1. την απόλυτη σαφήνεια και ορθότητα, την προφορική ή γραπτή απόδοση ή διατύπωση με τρόπο που να μη δημιουργείται παρερμηνεία, ασάφεια, εσφαλμένη εντύπωση: ο καθηγητής εκφράζεται με κάθε δυνατή ακρίβεια / η απόλυτη ακρίβεια διακρίνει τα μαθηματικά. 2. την τέλεια απόδοση οργάνων, μηχανικών μέσων ή λειτουργιών που πραγματοποιούνται με αυτά, την απόλυρτη λειτουργική αξιοπιστία τους: κάθε φαρμακείο διαθέτει ένα ζυγό ακριβείας / το ρολόι […]

Συνηθίζεται να συγχέονται στη χρήση και στην κλίση τους τα ρήματα εκτείνω και εκτίω. Το ρήμα εκτείνω σημαίνει 1. Απλώνω, τεντώνω: εξέτεινε τα χέρια του 2. Καταλαμβάνω χώρο, έχω συγκεκριμένη έκταση, διαστάσεις: το κτήμα του εκτείνεται ώς τον αυτοκινητόδρομο / το ελληνικό κράτος εκτεινόταν πριν από τους Βαλκανικούς πολέμους μέχρι τα Τέμπη, (μτφ.) η διάλεξή του εξετάθη σε ανιαρές περιπτωσιολογίες. Το παραγόμενο ουσιαστικό είναι η έκταση. Το ρήμα εκτίω σημαίνει […]

Το ρήμα εξαίρω σημαίνει 1. (α) κάνω να ξεχωρίσει κάτι από ένα σύνολο (β) δίνω ιδιαίτερη έμφαση σε κάτι, το προτάσσω αξιολογικά σε σχέση με τα υπόλοιπα, τονίζω κάτι 2. εξυψώνω με επαίνους και εγκώμια, αλλιώς εγκωμιάζω, εκθειάζω: η Ακαδημία Αθηνών εξήρε τον ηρωικό θάνατο του πεσόντος αεροπόρου κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του/ η κοινωνία εξαίρει τη φιλανθρωπία των εθνικών ευεργετών. Το ρήμα εξαιρώ σημαίνει 1. αποκλείω από, δεν […]