Η φωτορρύπανση

     Στις 10 Ιουνίου δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Science Advances επιστημονικό άρθρο, με κυριότερο συντάκτη του τον ιταλό ερευνητή Fabio Falchi, σύμφωνα με τον οποίο περισσότερο από το τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού δεν μπορεί πλέον να δει τον Γαλαξία χωρίς να χρειαστεί να διατρέξει εκατοντάδες χιλιόμετρα. Αυτή η κατάσταση είναι χειρότερη σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, αφού το 60% των Ευρωπαίων και το 80% των κατοίκων της Βόρειας Αμερικής δεν μπορούν να απολαύσουν τον Γαλαξία από τον τόπο όπου κατοικούν. Με γυμνούς οφθαλμούς ένας κάτοικος του Παρισιού μπορεί μόλις να διακρίνει καμιά εικοσαριά αστεριών, ενώ ένας κάτοικος της υπαίθρου μπορεί εύκολα να αντιληφθεί γύρω στις τρεις χιλιάδες. Τούτο οφείλεται προ πάντων στη συνεχή αύξηση του τεχνητού φωτισμού των κατοικημένων περιοχών, καθώς η εφεύρεση του ηλεκτρισμού από τον Τόμας ΄Εντισον (1847-1931) στο τέλος του 19^ου αιώνα μετέβαλε κυριολεκτικά τη νύχτα σε μέρα. Επίσης οφείλεται όμως και  στη Σελήνη, στο ζωδιακό φως, στις εμφανίσεις του  βόρειου και του νότιου πολικού σέλαος, σε ηφαιστειακές εκρήξεις, σε δασικές πυρκαγιές κ.λπ. Παρόμοια έρευνα που είχε πραγματοποιηθεί το 2001 είχε δείξει πως ήδη το πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού, σχεδόν το ήμισυ των Ευρωπαίων και τα δύο τρίτα του πληθυσμού των ΗΠΑ δεν μπορούσαν πλέον να δουν τον Γαλαξία από τον κήπο τους.

Τα κράτη που έχουν περισσότερο πληγεί από τη φωτορρύπανση η Δημοκρατία της Σιγκαπούρης, το Κουβέιτ, το Κατάρ και τα Αραβικά Εμιράτα, των οποίων το 90% με 100% του πληθυσμού ζει κάτω από έναν τόσο φωτεινό ουρανό, ώστε η νυχτερινή όραση, που επιτρέπει στον άνθρωπο να βλέπει καλύτερα μες στο σκοτάδι, δεν μπορεί να λειτουργήσει όπως πρέπει όταν κάποιος βρεθεί στον εξωτερικό χώρο. Οι χώρες που έχουν λιγότερο πληγεί από τη φωτορρύπανση είναι το Τσάντ, η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία καί η Μαδαγασκάρη.

Οι επιπτώσεις από την  απώλεια της δυνατότητας να βλέπουμε τον έναστρο ουρανό και τον Γαλαξία είναι πολιτιστικά πολύ σοβαρές. Σημειωτέον ότι είναι για πρώτη φορά από τις απαρχές της ανθρωπότητας που ο άνθρωπος αποκόπτεται πιά από το περιβάλλον του, από το Σύμπαν, το οποίο τον περιβάλλει και του οποίου η ενατένιση προκάλεσε τη γέννηση σε όλες τις παραστάσεις του κόσμου. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχασε την επαφή που διατηρούσαν οι μακρινοί πρόγονοί του με τον ουρανό και τη φύση. ΄Ομως και τα αστεροσκοπεία μας απειλούνται από το τεχνητό φως. Η συνεχής επέκταση των μεγάλων πόλεων κατατρώει σιγά σιγά το χώρο όπου ο άνθρωπος μπορεί ακόμη να έρθει σε επαφή με τον έναστρο ουρανό. Παραδείγματος χάριν, το αστεροσκοπείο του όρους Γουίλσον, στα περίχωρα του Λος ΄Αντζελες, όπου ο αμερικανός αστρονόμος Χάμπλ (Edwin Hubble, 1889-1953), ιδρυτής της μοντέρνας κοσμολογίας, ανακάλυψε το 1923 τη φύση των γαλαξιών και το 1929 την επέκταση του σύμπαντος, η φωτορρύπανση των πόλεων είναι τέτοια που οι αστρονόμοι δεν μπορούν πια να παρατηρήσουν τους γαλαξίες από εκεί. Η άλως των ευρωπαϊκών πόλεων αυξάνει κατά  50% ετησίως.

Η  φωτορρύπανση  δεν δυσχεραίνει μόνο τη μελέτη του ουρανού, αλλά έχει επιφέρει πολυάριθμες συνέπειες στη φυσιολογία των ανθρώπων καθώς και στην οικολογία. Ο υπερβολικός ή άχρηστος ηλεκτροφωτισμός προκαλεί ενεργειακή σπατάλη  που κοστίζει ακριβά στους φορολογουμένους, και διογκώνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου, συντελώντας έτσι στην υπερθέρμανση του πλανήτη μας. Επίσης διαταράσσει την πανίδα και τη χλωρίδα, καθώς και  τη μετακίνηση των αποδημητικών πτηνών. Αναστατώνει τους βιολογικούς ρυθμούς και πλήττει ολόκληρα οικοσυστήματα. Παραδείγματος χάριν, ο υπερβολικός νυχτερινός φωτισμός μπορεί να οδηγήσει το ζωοπλαγκτόν να μην τρέφεται με τα φύκια. Τούτο συνεπάγεται την εξάπλωση των φυκιών, την αυξανόμενη αποσύνθεση και βακτηριακή δραστηριότητα, την πτώχευση σε οξυγόνο του νερού της λίμνης και ως εκ τούτου την ασφυξία πολυάριθμων ασπόνδυλων ειδών και ψαριών. Προκειμένου, λοιπόν, να διαφυλαχτεί η σκοτεινότητα του ουρανού, οι αστρονόμοι, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, διοργάνωσαν  «διεθνή πάρκα του έναστρου ουρανού» για την προστασία του περβάλλοντος χώρου των αστεροσκοπείων από την επιθετικότητα του τεχνητού φωτός, το οποίο απαγορεύτηκε. ΄Ενα τέτοιο ιδρύθηκε το 2007 στο Κεμπέκ με ζώνη προστασίας 5.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων  σε ακτίνα 50 χλμ. γύρω από το αστεροσκοπείο του όρους Μégantic, ένα από τα δέκα παρόμοια πάρκα παγκοσμίως.

Η φωτορρύπανση δεν επιβαρύνεται μόνο από το ορατό τεχνητό φως αλλά και από τα ραδιοκύματα, άλλο είδος φωτός, που οι ραδιοαστρονόμοι το χρησιμοποιούν για να ερευνούν το σύμπαν. ΄Ετσι, αναγκάζονται να διαπραγματεύονται συνεχώς με τους κρατικούς λειτουργούς, τους στρατιωτικούς και τους βιομηχάνους ώστε να διατηρούν τις συχνότητες που τους επιτρέπουν να μελετούν τις πηγές των ραδιοσυχνοτήτων στον ουρανό.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος    piombinos.com