Ο ΄Αινσταϊν και ο Θεός

Διατρέχοντας τα λήμματα του εξαιρετικού έργου του Γαλλοβιετναμέζου Trinh Xuan Thuan, Dictionnaire amoureux du Ciel et des Etoiles, εκδ. Plon/Fayard, 2009, σελ. 796, στο οποίο έχω και άλλοτε αναφερθεί, έπεσα σ’ ένα λήμμα σχετικά με τον ΄Αινσταϊν και τον Θεό.

Σε κάποιον συνομιλητή του που τον ρώτησε εάν είναι θρήσκος, ο ΄Αλμπερτ ΄Αινσταϊν (Albert Einstein, 1879-1955) απάντησε ως εξής: «Προσπαθήστε να εισδύσετε με τις πεπερασμένες δυνατότητές σας και τα πεπερασμένα μέσα που διαθέτετε στα μυστικά της Φύσης και θα ανακαλύψετε ότι πίσω από όλους τους νόμους και τις συνάφειες που είναι ευδιάκριτες, παραμένει κάτι το λεπτοφυές, το απαραβίαστο και το ανεξήγητο. Η λατρεία αυτής της δύναμης που είναι πέρα από αυτό που μπορούμε να κατανοήσουμε συγκροτεί την πίστη μου. Υπό αυτή την έννοια μπορείς να πεις ότι είμαι θρήσκος». Σε ερώτηση άν πιστεύει στον Θεό, ο ΄Αινσταϊν απάντησε: «Δεν είμαι άθεος. Το πρόβλημα της ύπαρξης του Θεού είναι υπέρμετρο για τον περιορισμένο νου μας. Είμαστε σαν ένα παιδί που μπαίνει σε μια τεράστια βιβλιοθήκη γεμάτη βιβλία γραμμένα σε όλες τις γλώσσες. Το παιδί γνωρίζει ότι κάποιος έγραψε αυτά τα βιβλία, μα δεν ξέρει πώς. Δεν μπορεί να καταλάβει τις γλώσσες στις οποίες είναι γραμμένα τα βιβλία. Ακαθόριστα διαισθάνεται πως θα πρέπει να υπάρχει μια μυστηριώδης τάξη στη διευθέτηση αυτών των βιβλίων, όμως δεν ξέρει ποια. Αυτή μού φαίνεται πως είναι η στάση ακόμα και του ευφυέστερου των ανθρώπων έναντι του Θεού. Παρατηρούμε ότι το Σύμπαν είναι θαυμαστά διευθετημένο και ότι υπακούει σε κάποιους νόμους που τους κατανοούμε πάρα πολύ αποσπασματικά […]  Η ωραιότερη συγκίνηση που μπορούμε να νιώσουμε είναι μπρος στο μυστηριώδες […] Το συναίσθημα ότι πίσω από κάθε πράγμα που γνωρίζουμε υπάρχει κάτι το οποίο ο νους μας δεν μπορεί να συλλάβει, του οποίου η ομορφιά και η λεπτότητα μάς είναι μόνο έμμεσα κάπως προσιτές, αυτό είναι για μένα το θρησκευτικό συναίσθημα. Υπό αυτή την έννοια, υπ’ αυτήν και μόνο την έννοια, είμαι βαθύτατα θρήσκος».

Ο Θεός του ΄Αινσταϊν δεν είναι ένας προσωπικός Θεός που παρεμβαίνει στις ανθρώπινες υποθέσεις, αλλά ένας απρόσωπος Θεός υπεύθυνος για την αρμονική ρύθμιση του Κόσμου. Σημειωτέον ότι ο όρος «Θεός» έχει τόσο πολύ παραφθαρεί που θα πρέπει να αποφεύγεται για να μη δημιουργούνται παρεξηγήσεις μεταξύ  της πληθώρας υποκειμενικών ερμηνειών και ορισμών που του δίδονται. Δεν είναι τυχαίο που ο Χριστός  ανέφερε σπανιότατα τη λέξη «Θεός». Προσωπικά, μιλούσε πάντοτε για τον Πατέρα Του ή για τον Κύριο. Ας επανέλθουμε όμως στον ΄Αινστάιν. Γι’ αυτόν όπως άλλωστε και για τον Μπαρούχ Σπινόζα (Baruch Spinoza, 1632-1677), ο Θεός δεν είναι ούτε Δημιουργός, ούτε  Μέγας Αρχιτέκτων. Ο Θεός δεν δημιούργησε τίποτα, αφού είναι η ίδια η Φύση. Θεωρεί εξάλλου πως η επιστήμη και η θρησκεία είναι συμπληρωματικά παράθυρα για να ατενίσει κανείς μέσω αυτών την πραγματικότητα. Δεν έπαυε να επαναλαμβάνει: «Μου είναι   αδιανόητο ένας αυθεντικός επιστήμονας να μην έχει βαθιά πίστη». Και συμπλήρωνε με την εξής φράση του που παραμένει εσαεί διάσημη: «Η επιστήμη χωρίς τη θρησκεία είναι κουτσή· η θρησκεία χωρίς την επιστήμη είναι τυφλή».

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.com