Γλωσσικά τινα (ΣΑ’): κατ’ αρχήν – κατ’ αρχάς – αρχικά – εξαρχής

Η διατύπωση κατ’ αρχήν αντιστοιχεί στο λατινικό in pricipio (γαλλ. en principe, αγγλ. in principle) και σημαίνει «ως θέμα αρχής, για λόγους αρχής» (π.χ. κατ’ αρχήν διαφωνώ με το σκεπτικό της απόφασης του Αρείου Πάγου) και «στα βασικά σημεία (π.χ. το νομοσχέδιο περί των τηλεοπτικών συχνοτήτων ψηφίστηκε κατ’ αρχήν). Καταχρηστικά  χρησιμοποιείται στη θέση του κατ’ αρχάς.

Το κατ’ αρχάς σημαίνει «στην αρχή, αρχικά ή αρχικώς, εν πρώτοις, πρώτα-πρώτα» (όπως π.χ. κατ’ αρχάς συμφώνησε, αλλά στη συνέχεια άλλαξε γνώμη). Η προηγούμενη φράση θα μπορούσε κάλλιστα να διατυπωθεί ως εξής: στην αρχή / αρχικά / αρχικώς συμφώνησε, αλλά στη συνέχεια άλλαξε γνώμη.

Το αρχικά / αρχικώς σημαίνει επίσης «στο αρχικό στάδιο, στο ξεκίνημα, παλιά» (όπως π.χ. αρχικά   πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους ορίστηκε το Ναύπλιο / αρχικά οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τα ιπποειδή ως μέσα μετακίνησης.

Η φράση εξαρχής (αρχαιοπρεπώς αρχήθεν) σημαίνει «από την αρχή» (όπως π.χ. θέλω να επισημάνω εξαρχής πως η ομιλία μου δεν μπορεί να εξαντλήσει το υπό εξέταση ζήτημα). Η φράση ευθύς εξαρχής σημαίνει «από την πρώτη κιόλας στιγμή» (όπως π.χ. ευθύς εξαρχής δήλωσα την τοποθέτησή μου επί του θέματος που απασχολεί τη συνέλευσή μας).

Το απαρχής σημαίνει «εξαρχής», αλλά συχνότερα απαντά στη φράση απαρχής μέχρι τέλους (όπως π.χ. υποστήριζα την ίδια άποψη απαρχής μέχρι τέλους, δηλαδή συνεχώς, σταθερά). ΄Ετσι προέκυψε και η φράση εξυπαρχής, δηλώνοντας την έναρξη από τότε που υπάρχει κάτι.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.com