Γλωσσικά τινα (ΠΒ’): οι αντίθετες έννοιες «επαγωγικός» και «απαγωγικός»

Τα επίθετα και επαγωγικός και απαγωγικός χαρακτηρίζουν δύο διαφορετικές, αντίθετες στην πορεία τους, προσεγγίσεις της γνωστικής διαδικασίας (επιστημονικής, διδακτικής κ.λπ.).
Φιλοσοφικά ο επαγωγικός είναι αυτός που σχετίζεται με τη συναγωγή γενικού συμπεράσματος από επιμέρους προτάσεις: επαγωγικός συλλογισμός / επαγωγική μέθοδος. Η επαγωγική (γαλλ. induction) βαίνει από τα ειδικά προς τα γενικά, από τα επιμέρους στο όλον. Η επαγωγική είναι επιστημολογικά η μέθοδος που κινείται από τα εμπειρικά δεδομένα προς τη συναγωγή μιας γενικής πρότασης που να ερμηνεύει τα πράγματα.
Φιλοσοφικά ο απαγωγικός είναι αυτός που σχετίζεται με την απαγωγή (βλ. την έκφραση «δια της εις άτοπον απαγωγής»). Η απαγωγική (γαλλ. deduction) είναι η συλλογιστική μέθοδος που ξεκινά από το γενικό για να καταλήξει στο μερικό, σύμφωνα με την αρχή πως ό,τι ισχύει για το όλον ισχύει και για το μέρος που εμπεριέχεται σε αυτό (π.χ. όλα τα ψάρια έχουν βράγχια, άρα και οι ξιφίες –που είναι ψάρια- έχουν βράγχια).

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos.blogspot.gr