Ορθογραφικά (ΚΔ’): λέξεις που γράφονται με δύο ρω

Ελάχιστες είναι οι απλές, δηλαδή οι μη σύνθετες, λέξεις που γράφονται με   –ρρ. Είναι οι εξής: 1. θάρρος εξ ου θαρραλέος, θαρρετός, θαρρώ, ενθαρρύνω, ενθάρυνση, ενθαρυντικός 2. αρραβώνας εξ ου αρραβωνιάζω, αρραβωνιαστικός, -ιά 3. άρρεν εξ ου αρρενωπός, αρρενογονία 4. πυρρός, δηλαδή κοκκινωπός, εξ ου πυρρόξανθος, πυρρότριχος 5. πυρρίχι, δηλαδή το είδος του αρχαίου χορού, η πυρρίχη και 6. ορρωδώ, δηλαδή κάνω πίσω. Επίσης τα κύρια ονόματα: Δυρράχιο, Πύρρος, Σέρρες, Τυρρηνία και τα παράγωγά τους.

Αντιθέτως, πλήθος σύνθετων λέξεων, που ως απλές λέξεις αρχίζουν από ρ-, διπλασιάζουν λόγω της συνθέσεως το ρ- και γράφονται με δύο –ρ: 1. ρέω – αιμορραγία, παλίρροια, επιρροή, απορρέω, απόρροια, διαρροή κ.λπ. 2. ρέπω –  αντίρροπος, ετοιμόρροπος, ισορροπία 3. ρητός – αντίρρηση, αναντίρρητος 4. ριπίδι/ριπίζω – αναρριπίζω 5. ρώννυμι/ρωννύω – αναρρωννύω, ανάρρωση, άρρωστος 6. ρυθμός – ιδιόρρυθμος, ομόρρυθμος, μεταρρυθμίζω, απορρύθμιση κ.ά. 7. ρίπτω – απορρίπτω  8. ροφώ – απορροφώ, αναρρόφηση  9. ράπτω – συρράπτω, συρραφή, μηχανορράφος κ.ά. 10. ράσσω – σύρραξη  11. ρικνούμαι – συρρικνώνω, συρρίκνωση κ.ά.

Μέ δύο –ρρ- γράφονται και τα σύνθετα λέξεων που το α΄συνθετικό λήγει σε –ν, όπως λ.χ. εν, συν, πάλιν. ΄Ετσι, εν+ρινος >έρρινος, συν+ρίζα>σύρριζα, συν+ρέω>συρρέω, πάλιν+ροή>παλίρροια, παν+ρήσις>παρρησία.

Αν το φωνήεν πριν από το –ρ– είναι μακρό (δηλαδή ένα από τα φωνήεντα η, ω ή δίφθογγος ει, οι, αι, ευ κ.λπ.), τότε η λέξη γράφεται με ένα –ρ-: εύρωστος (αλλά άρρωστος), αείροος (άλλά επιρροή), εύρυθμος (αλλά ομόρρυθμος).

Με δύο –ρ- γράφονται επίσης οι ιστορικοί χρόνοι (δηλαδή ο παρατατικός και ο αόριστος)ρημάτων από ρ-, που ανάγονται στην αρχαία ή τη λόγια γλωσσική παράδοση: π.χ. ρέω –  έρρεε το ποτάμι, ρίπτω – ερρίφθη ο κύβος. Ωστόσο, γράφονται με ένα –ρ- όλα τα νεότερα σύνθετα, όπως π.χ. ξε-ριζώνω, ξανα-ρίχνω,ανα-ρωτιέμαι, ασπρό-ρουχα, αγριο-ροδακινιά, καλο-ρίζικος, μονο-ρούφι, μισο-ραγισμένος κ.ά., τα μεταπλασμένα ρήματα, όπως π.χ. ράπτω>ράβω – έραψα κ.ά. καθώς και οι ξένες λέξεις, όπως π.χ. καρό, περούκα, σαβούρα κ.λπ.

Φοίβος Ι. Πιομπίνος   piombinos blogspot.com