ΓΛΩΣΣΙΚΑ

Τελευταία γίνεται όλο και συχνότερα εσφαλμένη χρήση του επιρρήματος προφανώς υπό την έννοια του πιθανώς ή πιθανόν. Όμως το προφανώς σημαίνει κατά «προφανή τρόπο, χωρίς αμφιβολία» (π.χ. Ο Οδ. Ελύτης είναι προφανώς πολύ καλύτερος ποιητής παρά δοκιμιογράφος). Δευτερευόντως το προφανώς παίρνει την έννοια του «όπως φαίνεται», γεγονός που το κάνει να συγχέεται με το πιθανώς: Δεν φάνηκε ακόμη. Προφανώς θα του έτυχε κάτι έκτακτο στο δρόμο. Επί του προκειμένου παραδείγματος […]

Τα τελευταία χρόνια κατάντησε συνήθης η εσφαλμένη χρήση, ιδίως σε εκλογικές συζητήσεις, του επιθέτου ανεξάρτητος, -η, -ο αντί του ορθού επιρρήματος ανεξαρτήτως. Ετσι, ακούμε να λέγεται ή γράφεται εσφαλμένα ότι «η κυβέρνηση θα συνεχίσει το έργο της ανεξαρτήτου τυχόν διαφωνίας κάποιων μελών της» (αντί του ορθού ανεξαρτήτως τυχόν διαφωνίας), ή «η παρέλαση θα πραγματοποιηθεί ανεξαρτήτων καιρικών συνθηκών» (αντί του ορθού ανεξαρτήτως των καιρικών συνθηκών) ή «η κυβέρνηση θα εφαρμόσει το πρόγραμμά […]

Το επίθετο ανάλογος, -η, -ο διαφέρει από το επίθετο αντίστοιχος, -η, -ο. Το επίθετο ανάλογος σημαίνει γενικά την παραλληλία, την ομοιότητα ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα πράγματα ως προς το ποσό, τις διαστάσεις, την ποιότητα, το βαθμό ή την αξία: Σε ανάλογες περιπτώσεις επεμβαίνει αυτεπαγγέλτως ο εισαγγελεύς / μολονότι πλήρωσα ακριβά τον δικηγόρο μου, δεν έτυχα της ανάλογης υπεράσπισης. Το επίθετο αντίστοιχος σημαίνει, κανονικά, παραλληλία του τύπου «ένα προς ένα», […]

Θέλοντας από εκζήτηση να φανούμε κάτοχοι μιάς πιο λόγιας γλώσσας, αλλά όντας κατ’ ουσίαν ημιμαθείς, συνηθίσαμε να χρησιμοποιούμε αρχαιοπρεπή ρήματα με λανθασμένη συντακτική εκφορά. ΄Ετσι, συντάσσοντας τα ρήματα αποποιούμαι, επιδέχομαι και διαφεύγω με γενική, σχηματίζουμε αστείες για τους επαϊοντες προτάσεις του τύπου «αποποιούμαι των ευθυνών μου», «η αρχιτεκτονική μελέτη επιδέχεται βελτιώσεων» ή «το παιδί διέφυγε της προσοχής της μητέρας του». Όμως και τα τρία παραπάνω ρήματα συντάσσονται με αιτιατική. ΄Ετσι […]

Πάμπολλες είναι οι λατινικές ρήσεις που χρησιμοποιούνται συχνά-πυκνά τόσο στον γραπτό  όσο και στον προφορικό νεοελληνικό λόγο. Θα ασχοληθούμε με τις συνηθέστερες απ’ αυτές. Εξυπακούεται πως είναι καλύτερο να λέγονται στην ελληνική τους εκδοχή. Alea jacta est (προφέρεται αλέα γιάκτα εστ) ελλην. ο κύβος ερρίφθη. Λέγεται για κρίσιμη και τολμηρή απόφαση, η οποία λαμβάνεται μετά από περίσκεψη και δισταγμούς και δεν μπορεί να ανακληθεί. Ο ιστορικός Σουητώνιος (Καίσαρ 32) αποδίδει […]

Ως πρόσφυμα χαρακτηρίζεται στην παραδοσιακή μορφολογική ανάλυση της γλώσσας κάθε στοιχείο που προστίθεται στη ρίζα μιας λέξης. Επομένως, ανάλογα με τη θέση του προστιθέμενου στοιχείου με τη ρίζα της λέξης, χαρακτηρίζεται ειδικότερα ως:       πρόθημα όταν τοποθετείται πριν από τη ρίζα λέξεως, π.χ. ανα-λαμβάνω, ξε-φεύγω, περι-γράφω, ευ-νόητος, δυσ-νόητος κ.ά.      ένθημα όταν τίθεται εντός της ρίζας λέξεως, π.χ. το –μ- στο αναλα-μ-βάνω και     επίθημα όταν τίθεται μετά τη ρίζα, […]

Το επίθετο απόμαχος δηλώνει κυρίως κάποιον πρώην μάχιμο στρατιωτικό, που βρίσκεται για διαφόρους λόγους (υγείας, ηλικίας κ.λπ.) εκτός στρατεύματος, τον απόστρατο, τον παλαιό πολεμιστή. Αντίθετα το επίθετο παλαίμαχος δηλώνει τον παλαιό αλλά εν ενεργεία ακόμη πολεμιστή, τον εμπειροπόλεμο, τον άξιο. Το ίδιο δηλώνει και το μεταγενέστερο επίθετο βετεράνος, που προέρχεται από το λατινικό veteranus (< veter «παλαιός» + κατάλ. –anus). Τόσο το παλαίμαχος  όσο και το βετεράνος χρησιμοποιούνται συχνά μεταφορικώς, […]

Το επίθετο ελλιπής δεν πρέπει να συγχέεται ως προς την ορθογράφησή του με το επίθετο ελλειπτικός. ΄Αλλωστε είναι τελείως διαφορετικά τόσο στη σημασία τους όσο και στην παραγωγή τους. Το επίθετο ελλιπής χαρακτηρίζει εκείνον που παρουσιάζει ελλείψεις, εκείνον που υστερεί και κατ’ επέκταση τον ανεπαρκή, τον ατελή, καθώς επίσης εκείνον που παρουσιάζει ασυνέχεια. Το επίθετο ελλειπτικός χαρακτηρίζει αυτό που παρουσιάζει ελλείψεις κυρίως στο χώρο της γραμματικής (π.χ. ελλειπτικό ρήμα, ελλειπτική […]