ΓΛΩΣΣΙΚΑ

Η λέξη ακριτοέπεια προέρχεται ετυμολογικά  από το άκριτος + -έπεια < αρχ. έπος=λόγος και   δηλώνει την απερίσκεπτη, τη χωρίς μέτρο ομιλία. Η λέξη ακριτομυθία δηλώνει κι αυτή την ασυνάρτητη και απερίσκεπτη ομιλία, αλλά περισσότερο σημαίνει την κοινολόγηση μυστικού εξαιτίας επιπολαιότητας ή ακρισίας, την αδυναμία κάποιου να κρατήσει ένα μυστικό: η υποβολή υποψηφιότητας εκ μέρους του για τις δημοτικές εκλογές γνωστοποιήθηκε πολύ πριν από την επίσημη ανακοίνωσή της λόγω της ακριτομυθίας […]

Τα ουσιαστικά νεκροψία και νεκροτομή έχουν διαφορετική προέλευση (ως προς το δεύτερο συνθετικό τους) και σημασία.     Νεκροψία είναι η μακροσκοπική, η εξωτερική πρώτη εξέταση ανθρώπινου σώματος (χωρίς νεκροτομή), η οποία διενεργείται από ιατροδικαστή με σκοπό τη διαπίστωση του είδους και των αιτίων του θανάτου, καθώς επίσης και των συνθηκών υπό τις οποίες αυτός επήλθε. Νεκροτομία είναι η μικροσκοπική ενδελεχής ανατομική εξέταση πτώματος, η οποία συνοδεύεται και από ανάλογες εργαστηριακές […]

Βασική σημασία και των τριών εν λόγω ρημάτων είναι η δήλωση του «περιεχομένου», του ότι «κάτι τοποθετείται μέσα σε ορισμένα όρια». Η έννοια αυτή εκφράζεται είτε στατικά με το ρήμα περιέχω (π.χ. το νομοσχέδιο περιέχει διατάξεις για τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων κτισμάτων / το ανθολόγιο περιέχει ποιήματα όλων των μεταπολεμικών ποιητών) είτε δυναμικά  με τα ρήματα περιλαμβάνω (π.χ. το κόμμα τον περιέλαβε στη λίστα  των υποψηφίων του / στην εκτός […]

Το επίθετο απεχθής, -ής, -ές δηλώνει αυτόν που προκαλεί έντονη  αντιπάθεια, αποστροφή: η απεχθής μορφή του δολοφόνου χαράχτηκε στη μνήμη όσων παρακολούθησαν τη δίκη του. Το επίθετο επαχθής, -ής, -ές  δηλώνει 1. αυτόν που επιβαρύνει, που είναι δυσβάστακτος: επαχθής όρος, επαχθές δάνειο 2. αυτόν που είναι δυσάρεστος, ενοχλητικός: επαχθείς συνθήκες εργασίας. Σε απάντηση επομένως ερώτησης που τέθηκε σε εκφωνητή της τηλεόρασης αν είναι ορθό να κάνουμε λόγο για απεχθή ή […]

Και τα δύο  ρήματα  κατάσχω και  κατέχω  δηλώνουν κτήση, αφού το πρώτο προήλθε από το δεύτερο, αλλά το μεν κατέχω σημαίνει «μόνιμη και νόμιμη, κατά τεκμήριο, κτήση», ενώ το κατάσχω σημαίνει «προσωρινή και συχνά αιφνίδια έως βίαιη κτήση». ΄Ο,τι κατέχεις νομίμως δεν μπορεί να σού το πάρει το κράτος, αλλά, εφόσον χρωστάς πολλά χρήματα στο Δημόσιο, μπορεί αυτό να σού κατάσχει μέρος ή και όλη την περιουσία σου. Το κατάσχω […]

Τα επίθετα ευπαρουσίαστος και εμφανίσιμος έχουν σχέση με την εμφάνιση, το παρουσιαστικό του ανθρώπου και σημαίνουν «όμορφος, με ωραία –ευ- εμφάνιση, με ωραίο –ευ- παρουσιαστικό» (π.χ. για την προσεχή ταινία του, ο διάσημος σκηνοθέτης ζήτησε να προσληφθούν κατά προτίμηση εμφανίσιμες κοπέλες / ο καινούργιος προϊστάμενος του τμήματος είναι ένας ευπαρουσίαστος άντρας).      Το επίθετο ευπρόσωπος έχει όμως διαφορετική σημασία. Δηλώνει τον αξιοπρεπή, τον σοβαρό, αυτόν που κάνει καλή εντύπωση (π.χ. […]

Το επίθετο τεχνικός δηλώνει τον αναφερόμενο ή σχετικό με την τεχνική, τις τεχνικές επιστήμες (π.χ. τεχνικός σχεδιασμός, εξοπλισμός, έλεγχος / τεχνική πρόοδος, βοήθεια,  εκπαίδευση, βλάβη / τεχνικό πρόβλημα, επίτευγμα, λάθος / τεχνικές προδιαγραφές,   οδηγίες, κατασκευές / τεχνικά χαρακτηριστικά). Το επίθετο τεχνολογικός δηλώνει τον αναφερόμενο ή προερχόμενο από  την τεχνολογία (π.χ.  τεχνολογική μέθοδος, πρόοδος, εφαρμογή, υποδομή / τεχνολογικό επίτευγμα  / τεχνολογικά βιβλία). Μολονότι τα επίθετα τεχνικός και τεχνολογικός συνδέονται στενά, εντούτοις […]

Υπάρχουν στη γλώσσα μας ενδιαφέρουσες φράσεις που δηλώνουν την υπερβολική κατανάλωση φαγητού ή/και  ποτού, φράσεις που η  σημασιολογική  τους προέλευση είναι άγνωστη στην  πλειονότητα των χρηστών της ελληνικής γλώσσας. Η συχνότερη από αυτές είναι η φράση: τρώει / πίνει τον περίδρομο εξ ου και το ρήμα περιδρομιάζω. Κατά μία άποψη, προήλθε μεταφορικά από το πρήξιμο, το φούσκωμα του πληγωμένου δαχτύλου, από τη λέξη περίδερμος. Κατ’ άλλους προέρχεται από τη λέξη […]

Συχνότατα το χάρις/χάρη σε συγχέεται με το εξαιτίας στον προφορικό κυρίως λόγο. Συγκεκριμένα, το χάρις/χάρη σε χρησιμοποιείται κακώς σε περιπτώσεις,όπως λ.χ. «ο Κώστας διέκοψε τις σπουδές του χάρις/χάρη στη χρεοκοπία της πατρικής επιχείρησης», ενώ το ορθό είναι ότι «διέκοψε τις σπουδές του εξαιτίας της χρεοκοπίας της πατρικής επιχείρησης». Στο παραπάνω παράδειγμα είναι προφανέστατο ότι η χρεοκοπία της πατρικής επιχείρησης δεν λειτούργησε θετικά, δεν επέδρασε ευνοϊκά, δηλαδή προς χάριν του Κώστα, […]